Football eta Industrial Iraultza
Footballa Ingalaterran sortu zen. 1840. urtetik aurrera, herritarrak lantegietan lanean hasi ziren, eta lehen baserritik edo eta komertziotik bizi ziren pertsona ugari 8-10 orduko lan orduak betetzen hasi ziren. Ordurarte jendea nekazaritzari, lurrari lotuta bizi zen, eta ez zuen denborarik beste zaletasun edo gustoko hobbietan parte hartzeko. Horrela bada, Industria Iraultzarekin, 1840. urtetik aurrera, langile berriek lantegietatik irtetzean denbora librea zuten.
Zer egin denbora librearekin? Aisialdiaren sorrera.
Aipatu bezala, langileek beraien egunerokoa bukatzean ez zuten ezertaz gehiago kezkatu behar. Lehen, nekazaritzatik eta abeltzaintzatik bizi zirenean, lurraren ureztatzea edo animalien janaz arduratu behar ziren. Zer egin orduan? Askok tabernetara jo zuten, edo Ingalaterran hain ezagunak diren "pub"etan biltzen hasi ziren, askotan etxera mozkortuta bueltatuz.
Beste batzuk ordea, alkohola alde batera utzi eta zaletasun osasuntsuagoekin hasi ziren. Horrela bada kirol ezberdinak asmatzen hasi ziren. Gaur egun kirol horiek oso ezagunak dira, baina hastapenetan arau eta erregela ezberdinak aplikatzeko zailtasunak izan zituzten.
Kirol mota berriak
Aisialdian kirol mota berriak asmatzearekin batera arauak ere sortzeko beharra ikusi zuten. Garai hartan, 1840-1880, hurrengo kirol hauek asmatu zituzten, ikus ditzagun:
1. Football
Gaur egun jokatzen den moduan, footballa %100ean ingelesen asmakizuna da. Hala ere, Aintzinako Grezian eta Ameriketako zibilizazio batzuetan objetu borobilekin hainbat joas zituzten.
Gaur egungo footballa arau berriak idatzi eta aplikatzen hasi zirenean hasten da. Hasieran indarkeria handiko kirol bat zen. Gaur egungo footballa 1863. urtean kokatzen da, Football Elkartea (Footbal Asotiation) batzen denean oinarrizko 14 arau idazteko. Lehen txapelketa ofiziala 1871. urtean Ingalaterran ospatu zen.
2. Rugby, Ingalaterran ere sortua.
Rugbya XIX. mendean sortu zen, Ingalaterran hain zuzen ere. Rugbya Footballaren arauetatik datorrela diote, eta inahuetrietako indarkeriazko jokoetatik datorrela aipatzen da. Footballak eta Rugbyak beraz antzekotasun handia dute.
Esaldi batek zera dio: "Footballa arloteek jokatzen duten zaldunen joko bat da, eta Rugbya berriz zaldunek jokatzen duten arloteen joko bat". Rugbyaren asmatzailea William Webb ingelesa izan zen, teologiako ikaslea zelarik. Rugbyko Munduko kopak bere izena du.
3. Tenis
Tenisaren lehenengo erreferentziak frantsezak badira ere (frantsezek "jeu de paunne" edo eskuen jolasa deitzen bait zioten, euskal pilotatik zetorrelarik), erraketak gehitzean ingelesen asmakizun bat izan zen.
Hasieran belarretako pistetan soilik jokatzen zen (Wimbledon txapelketan ospatzen den moduan), eta jende aberatsentzat eta ingelesentzat zuzendua zen. Gaur egun bestalde, mundu osoan jokatzen da eta 1896. ediziotik joko olinpikoa da.
4. Cricket
Cricketean pilota bat eta bate edo makila sendo bat erabiltzen da. Beisboleko makilarekin konparatuz, cricketeko makila laua da. Cricketean 11 jokalariz osatutako 2 talde elkarren aurka jokatzen dute. Cricketaren zelaia obalatua da eta erdian "pitch" izeneko karratu huts bat kokatzen da.
Cricketa Ingalaterran sortu zen, baina oso ezaguna bihurtu zen ingelesek kolonizatutako herrialdeen artean (Commonwealth); Indian eta Pakistanen oso ospetsua delarik. Aditu batzuen arabera Sussex eta Kent aldeko gazte batzuk asmatu zutela diote, Erdi Aroan hain zuzen ere, eta Edward de Nawenden printzipeak ere jolasten zuela.
5. Golf
Este deporte de precisión fue jugado por primera vez en los Países Bajos en 1297; sin embargo se desarrolló en Reino Unido. En la Catedral de Gloucester de Inglaterra hay un vitral que muestra a un golfista, en honor a un combatiente inglés fanático del deporte.
En 1744 se funda la primera asociación de golfistas en Escocia y un año después en Gran Bretaña, donde se redacta la primera reglamentación. El golf fue olímpico en las ediciones de 1900, 1904 y 2016.
6. Hockey sobre césped
Si bien existen relieves y vestigios que afirman que el hockey sobre césped ya se jugaba en Egipto y en Irlanda, nuevamente son los ingleses los que se atribuyen su invención, al menos en versión moderna, en 1886.
El primer club de este deporte data de 1861 en Londres; al principio solo era para hombres. En 1880 comenzaron a practicarlo también las mujeres. La Asociación internacional de Hockey se fundó en 1886 y los primeros partidos internacionales se disputaron en 1890. Fue incluido en los Juegos Olímpicos en 1908.
7. Tenis de mesa (ping-pong), uno de los deportes inventados en Inglaterra más modernos
El último de los deportes que se inventaron en Inglaterra es una derivación del tenis de ese país. Debido al clima adverso de la isla los tenistas tuvieron que buscar una opción indoor. Así crearon una mesa que emula la cancha original y redujeron también el tamaño de la pelota y de la raqueta.
En 1885 se juegan los primeros partidos en universidades inglesas y para 1890 se patenta la mesa. Para inicios del siglo XX ya se juega tenis de mesa en todo Europa e India. Llega a los países asiáticos en los años 30.
GALDERAK:
1.- Nola sortu zer aisialdia XIX. mendean?
2.- Zer eragin zuen lantegietako langileek aisialdia izatea? Aipatu aspektu desegokiak eta osasuntsuak:
3.- Zeintzu dira footballaren aurrekariak?
4.- Zer da tenisa?
5.- Aipatu ezazu Ingalaterran sortu ziren 7 kirol hauen izenak:
6.- Zein da gehien gustatzen zaizun kirola? Zergatik? Arrazoi ezberdinak eman eta praktikatzen baduzu aipatu.
7.- Burutu ezazu testuaren laburpena (gutxienez 10 lerro):
iruzkinik ez:
Argitaratu iruzkina