Ba al dakizu zein den futbolaren jatorria?
FUTBOL modernoak XIX. mendean izan zuen jatorria Ingalaterran, baina bere sorrera oso lehenagokoa da, oinarekin egiten ziren pilota jokoak antzinako herri askotan jokatzen baitziren.
Maiek "pokolpok" deitu zioten, aztekek (Mexikoko antzinako herriak) "Tlachtli". Pilota-joko zahar bati buruz ari gara, 3.500 urte ingurukoa eta futbolaren aurrekaritzat hartua izan dena, nahiz eta batzuek ez duten jotzen futbolarekin egindako kiroltzat.
Egipton, emankortasunari buruzko erritu baten parte zen pilota batekin jokatzen zen. Hau III. mendean gertatzen zen Kristoren aurretik (K.a. 300).. Pilota larruzkoa zen eta txinatarrek asmatu zuten IV. mendean Kristoren aurretik, txerrikiz betez. Hori sortu zen, Txinako bost agintari handienetako batek, Fu-Hik, asmatzaile sutsuak, hainbat sustrai gogor pilatu zituenean, larru gordinez estali zuen masa esferiko bat osatu arte. Pilota asmatu berria zuen. Berarekin egin zuen lehen gauza eskuz esku pasatzera jolastea izan zen. Ez zuten txapelketetan erabili.
Erdi Aroan zaldun asko egon ziren pilota-jokoekin obsesionatuta, besteak beste, Ricardo Corazón de León, Saladino buruzagi musulmanari Jerusalemen jabetzari buruzko bere auziak pilota partida batekin ebazteko proposatu ziona. Indiarrek, persiarrek eta egiptoarrek elementu hori hartu zuten beren jokoetarako, handball edo eskubaloi moduko batean erabiliz.
Pilota Greziara iritsi zenean, esfaira (esfera) deitu zioten. Erromatarrak, bere aldetik, deitzen hasi ziren – pila –, denborarekin - pilotta - bihurtuko zena, terminoa gaur egungo izendapenera aldatuz. Greziarrek eta erromatarrek FUTBOLA praktikatu zuten, eta azken hauek britainiar uharteetara eraman zituzten. Jokoa Ingalaterrako kirol nazional bihurtu zen, eta XIX. mendearen hasieran errugbia sortu zen.
Harpastum erromatarra FUTBOL modernoaren aurrekaria da, eta idi maskuria pilota gisa erabiltzen zuen joko greziar batean oinarritu zen. Erromatarrek, inperioaren garaian, Britaniara eraman zuten joko hau, non, kondairazko datuen arabera, bertako FUTBOL moduko bat praktikatzen zen.
Erdi Aroan, FUTBOLA debekatu egin zen indarkeriazko izaera zuelako, baina 1848an estreinatu berria zen Cambridgeko Lehen Araudia agertu zen, erabiltzen ziren arau desberdinak bateratzeko. 1863an arau berriak sortu ziren eta FUTBOLA errugbitik bereizi zen behin betiko. 1904ko maiatzaren 21ean FIFA (Futbolaren Federazio Internazionala) sortu zen eta lehen aldiz munduko arauak ezarri ziren.
Izena - FUTBOLA - ingelesezko hitzetik dator - football -, "oina" eta "pilota" esan nahi duena, eta, beraz, "balompiea" ere esaten zaio hainbat eskualde hispaniarretan, bereziki Erdialdeko Amerikan eta Estatu Batuetan. Eremu britainiarrean "soccer" ere esaten zaio, hau da, "association" terminoaren laburdura, aipatutako Football Association ingelesari erreferentzia eginez. Termino baten edo bestearen erabilera praktikatzen zen status sozialaren araberakoa zen; hala, klase altuek "soccer" -ean jokatzen zuten eskola pribatuetan, eta langile klaseek "football" -ean jokatzen zuten eskola publikoetan.
FUTBOLA oso ezaguna egin zen uharteetan, eta finantza-sozietate eta meatze-enpresa handiekin atzerrira zihoazen langile ingelesei esker hedatu zen. Kirolaren izena ere esportatu zen, eta izena Alemanian eman zitzaion, - voetbal - Holandan, - fotbal - Eskandinavian edo - futebol - Portugalen. Espainian BALOMPIÉ terminoa hartu zen, baina gero FUTBOL deitu zitzaion, ingelesezko hitz bera (Football) ahoskatzetik zetorrena.
Galderak:
Zein da futbolaren jatorria?
Aipatu itzazu 3 herrialde futbolaren antzeko joko bat praktikatzen zutela:
Zer gertatu zen futbolarekin Erdi Aroan? Zergatik?
Nondik dator futbolaren izena eta non sortu zen futbol modernoa?
Zein herrialdetara esportatu zuten futbola ingelesek?
Gustatzen al zaizu futbola?
BAI erantzun baduzu, aipatu zergatik eta nola praktikatzen duzun:
EZ erantzun baduzu, aipatu zein beste kirol gustatzen zaizun eta nola praktikatzen duzun:
