2021(e)ko urtarrilaren 27(a), asteazkena

Makina sinpleak - 2

 ENERGIA eta MAKINAK

Makinak gizakiaren lana errazteko balio dute. Edozein lana egiteko energia behar dute makinek.

     Aintzinean gizaki eta animalien energia muskularrari esker ibiltzen ziren: palanka eta gurdia adibidez. Iharduera horietarako beharrezkoa zuten energia janariek ematen zioten.

     Gaur egun beste energia motak erabiltzen  dituzte: elektrikoa, gasolina, ikatza..

    

MAKINA SINPLEAK

  Gizakiak asmatu lehenengo makinak oso xumeak errezak ziren. Makina horiekin gure indarrez egitea ezinezkoa diren lanak egin daitezke edo bestela errazago egin eta makina sinplea izena ematen diegu.

Honako hauek aipatuko ditugu: palanka, txirrika, tornua, torlojua, ziria eta planu inklinatu edo arranpla.


 PALANKA


       Makinariak zaharrenetarikoa eta gehien erabilia da palanka. Gauza astunak errazago altxatzeko balio du. Barra zurru, gogor bat mugitu nahi den gorputzaren azpian barra jarri eta euste-puntua deitzen zaionaren gainean sostengatuz erabiltzen da. Libre geratzen den aldean indarra ( potentzia ) egiten da, altxa nahi dugun gorputzaren erresistentzia gaindituz.


 PALANKA MOTAK

   Euste-puntua, erresistentzia eta potentziaren arabera, palanka mota ezberdinak daude:

  • Lehenego jeneroko palanka ( balantza, aliketak, guraizean...)
  • Bigarren jeneroko palanka ( intxaurrauskailua, orgatila)
  • Hirugarren jeneroko palanka ( pintzak, kainabera...)


TORLOJUA


Kiribilean bildutakp haria duten iltzeen antzekoak dira torlojuak eta gehienetan metalezko piezak izan ohi dira.

Gainaldean burua eta bertako zirrikitu edo erreteneak bihurkinez edo buruari berari giltzaz eraginez egiten da indarra.

Torlojua bira emanaraztean, gorputzetan ( egurrean esate baterako ) sartzen da edo azkoinarekin lotuz tarteko elementuak lotzen ditu.


 PLANU INKLINATUA edo ARRANPLA


Maila desberdinen aurkitzen diren bi puntu edo planuen artean kokatutako planuari deitzen diogu arranpla. Planu hau material desberdinez egina izan daiteke: egurrez, metalez...


Gorputz astunak altxatzeko edo mantsoago jaisteko erabiltzen da: esate baterako, kamioiak kargatzeko eta deskargatzeko.

MINARETE Samarra, Bagdad (IRAK) 
Aintzinako Mesopotamia; barraskilo eskailera



TXIRRIKA


Bueltan osoan kanala duen gurpila da txirrika edo polea. Bere inguruan pasatzen den soka batetik tiratuz, mugitu egiten da. Txirrikak  pisuak modu erosoago batean altxatzen laguntzen digu, indarra gorantz egin beharrean beherantz egiten baitugu.


Txirrikarik gabe 25 kiloko goruntz egin beharko genuke. Txirrikarekin, ordea, indar kantitate berdina dugu, 25 kilo, baina beheruntz. Zer izango da errazago, 25 kilo pultsoz goraka altxatzea ala beheraka tiratzea? Txirrikak erabiltzen ditugu masiletan banderak altxatzeko, eraikuntzetan adreilua paketeak igotzeko, igogailuak etab.


Bi txirrika eskubian bezala ipiniz gero, gure indarra bikoitza da eta gainera begera.

Zenbat kiloko indarra egin beharko genuke?



Tornua


Ardatz baten inguruan biratzen duen zilindros osatutako makina bat da. Bere muturretan eskutokiak ditu, eta hauei bira emanez soka bildu egiten da. Tornua azpian dituan pisuak bere mailara altxatzeko erabiltzen da.


Ziria


Gai solidoa zartuz , irekidura bat egiteko zurezko edo metalezko mutur zorrotza  da ziria . Indarra mailuz edo eta , aizkorraren  kasuan , kirtenearen bidez egiteko zaio.

Ziriak dira aizkorraren , labana ,gezia ...

Koadernoan edo ordenagailuan ariketa hau kopia ezzu eta egin.


Irakurri aurretik:

1- Ezagutzen al dituzu makina sinpleak? Zeintzuk?

2- Zer egin daiteke makina sinpleekin? Azaldu funtzio bat:


Irakurri ondoren:

1- Zer da ziria? Adibide bat aipatu:

2- Zer da plano inklinatu bat? Adibideak aipatu:

3- Zer da plano txirrika bat? Adibideak aipatu:

4- Zer da plano palanka bat? Adibideak aipatu:

Ariketa osagarriak:

1- Marraztu gustoko duzun makina sinple bat:

2021(e)ko urtarrilaren 26(a), asteartea

Makina sinpleak

Makina sinpleak:

Gizakiak aintzinatik ikasi zuen tresnak erabiltzen, bere indarra edo ahalmena handitzeko. Horrela, konturatu zen eskuak, atzazkalak eta hortzak baino eraginkorragoa zela materiale gogorreko ziria (hezurrezkoa, adarrez edo harriz eginiko lantzen puntak, aizkorak, labanak, zulagailuak e.a.), eta horretan oinarrituta sortu zituen lehenengo makinak.

Lehendabiziko makinak xumeak ziren, oso oinarri sinpleak zituztenak, horregatik MAKINA SINPLEAK izena eman zitzaien. Makina sinpleek lan fisikoa arindu eta errazten dute eta oraindik ere erabiltzen dira, gaur egun ezagutzen ditugun makinen osagaiak izanez.

Makina simpleak ondorengoak dira: palanka, txirrika,  tornua, plano inklinatua, ziria eta torlojua. 


Palanka

Palanka: makinarik zaharrenetarikoa eta gehien erabilia. Gauza astunak errazago altxatzeko balio du.

Txirrika edo polea

Txirrika edo polea: buelta osoan kanaladuen gurpila da. Pisuak modu erosoan altxatzen laguntzen du; adibidez potzu batetik ura ontzi batean jasotzeko, sokatik tira eginez ontzia urez beteta gora jaso arte.


Tornua

Tornua: ardatz baten inguruanbiratzen duen zilindroz osatutako makina da. Pisuak behetik tornua dagoen mailaraino altxatzeko erabiltzen da.

Plano inklinatua edo arranpa

Plano inklinatua edo arranpa: maila ezberdinetan aurkitzen diren bi punturen artean kokatutako aldapatxoa da. Gorputz astunak altxatzeko edo mantso jaisteko erabiltzen da makina hori. Plano inklinatua edo arranpa historian zehar Egipto garaian piramideak eraikitzeko erabili zen, harri bloke handiak goiko planora igotzeko hain zuzen ere. Horrela piramidea eraikitzen zuten harriak bata bestearen gainean pilatuz.

Ziria

Ziria: gai solidoan sartuz, irekidura bat egiteko zurezko edo metalezkopieza mutur zorrotza da ziria. Bi ale dituen pano inklinatu mugikorra da.

Torlojua

Torlojua: torlojua, lepo edo zuztar baten inguruan hari helikoidala duen elementua da. Piezak lotzeko erabiltzen dena. Hari helikoidala plano inklinatua da.

----------------------------------

Makina konplexuak: adibide garbi bat bizikleta bat da.

Bizikleta makina konplexua da

Hurrengo makinak konplexuak dira, eta hauetan makina sinpleak ere ageri dira. Adibidez bizikleta batek torlojuak ditu, tornuaren antzeko sistema gurpilak mugitzeko, palanka pedalei emateko eta gurpilen makanismo komposatuak dutu.  


Irakurri aurretik:

1- Aipatu ezagutzen dituzun makina sinpleak:

2- Definitu makina sinplea zer den:


Irakurri ondoren:

1- Aipatu itzazu testuan agertzen diren 6 makina sinpleak:

2- Historiako zein garaitan erabili zen plano inklinatua edo arranpa?

3- Txirrika edo polea zertarako erabili daiteke?

4- Zein makina mota da bizikleta? Sinplea edo konplexua? Zergatik?

5- Bizikleta zein makina sinplez osatua dago?


Ariketa osagarriak:

1- Testuaren laburpena egin (5 lerrotan gutxienez):

2- Marraztu ezazu piramide bat eta ondoan plano inklinatu bat edo arranpa bat:



2021(e)ko urtarrilaren 20(a), asteazkena

Haritza

 

Haritzaren ostoa eta fruitua


Haritza 

Beste izen batzuk hauek dira: roble, roble pedunculado, Chêne pedonculé, 

Quercus robur L. edo/eta Fagaceae.




Deskribapena

40 metrotaraino irits daiteke zuhaitz sendo hau. Adaburua zabala eta erregularra izan ohi du. Hostoak erorkorrak, ilerik gabe eta txorten oso motzarekin. Fruitua kandu luzea duen ezkurra da.






Ugalketa nola egin

Haritza oso erraz irteten da bai ezkurretik (ezkurra etzanda erein behar da), bai hondotik ematen dituen altsumetatik. Mintegi komertzial guztietan aurki dezakegu, baina oso gutxitan izaten da bertakoa.



Erabilerak

Bere zura kalitate oso onekoa da edozein erabileretako: eraikuntza, untzigintza, altzairuak, su egurra, ikatza. Ezkurra janari egokia da abereentzako, zerrientzako batik bat. Erlezaintzarako interesa du polenari esker. Oso gomendagarria da isolaturik edo zerrendan edozein heskai motatan, artearen esparruan izan sheik



Mantenu eta zainketa

Hobe da haritza bere kasa hazten uztea, nahi bada, beheko adarrak ken daitezke. Hala ere, ongi jasaten du inausketa, hondotik moztuta ere berriro irten ohi da, eta zuhaiska moduan manten daiteke. XIX. Mendearen bukaeratik onddoek sortutako gaitza oso ugaria da, eta oso zaila da botiken bidez sendatzea. Badirudi, azkeneko hamarkadetan horretatik errekuperatzen ari dela.



Irakurri aurretik:

1-Ezagutzen al duzu zein zuhaitz mota den haritza? Nolako ostoak ditu?

2-Zure ingurunean ikusi al duzu haritzik? Non?



Irakurri eta gero:

1-Zenbat metrotaraino irits daiteke?


2-Non egoten dira?


3-Zertarako erabiltzen du egurra?


4-Zenbat denbora iraun daiteke?



Ariketa osagarriak:

1-Ezagutzen duzu Gernikako arbolaren istorioa?

2-Eta Gernikako arbolaren abestia?

3-Euskal Herriko ze futbol taldek erameten du bere kamisetetan haritz hosto bat




2021(e)ko urtarrilaren 12(a), asteartea

La revolución industrial (1780 - 1840)

 

Las fábricas surgieron a finales del siglo XVIII y principios del XIX.

La revolución industrial (1780-1840) se inicia en Inglaterra, para después extenderse a Europa y a los Estados Unidos. ¿Por qúe fue una revolución?¿ En qué consistió? Desde el Neolítico, esto es 10.000 años antes del siglo XVIII, la humanidad no había experimentado una serie de transformaciones tan importantes en cuanto a su economía, su productividad. La aparición de nuevas tecnologías que conllevó a una transformación profunda de la sociedad. 
En este momento la fuerza física de las personas es reemplazada por la fuerza de las máquinas. 

Con la invención de las máquinas complejas se van a desarrollar diferentes tipos de industria, como por ejemplo la textil en Inglaterra. Otro invento que revolucionó el modo de vida de las personas fue la locomotora de vapor, con la cual se va a desarrollar el transporte, tanto de personas como de mercancías.

Antes de profundizar en la Revolución Industrial, veamos otros momentos en la Historia en el que el ser humano dio un salto cualitativo en su forma de vida. Como se ha mencionado anteriormente, en el Neolítico se aprendió a plantar (agricultura) y se empezó a domesticar a los animales (ganadería). Las sociedades ya no necesitan ser nómadas para subsistir por lo que el ser humano se hace sedentario y recolector pudiendo almacenar el excedente.


Surge un nuevo modelo de  organización social con la aparición de ciudades (Ur, (Irak)

y de nuevas civilizaciones (Mesopotamia y Egipto). Con la Revolución Industrial se va a vivir

otro salto cualitativo en la forma de vivir. Se va ha pasar de un sistema de producción manual,

basado en la agricultura a un sistema de producción industrial en las ciudades.


Vamos a desgranar cómo van apareciendo estos cambios. Nos situamos en la

segunda mitad del siglo XVIII en Inglaterra, las 13 colonias Británicas en América

acaban de independizarse como hecho que marca el inicio de la Edad Moderna (1492-1789).

Es la época de las revoluciones liberales y el derrocamiento del monarquía,

los súbditos se convierten en ciudadanos que van a poder tomar decisiones sobre su

propio destino.



Desaparece la brecha social entre los privilegios y el pueblo llamó, con el surgimiento

de una nueva clase social: La burguesía. Una clase revolucionaria enfrenta a los testamentos

de los privilegiados. ¿Por qué la revolución industrial comienza en Inglaterra?

En Inglaterra se había instalado cien años antes el sistema parlamentario,

definido ideológicamente el liberalismo de John Locke, basado pasado en la división de poderes,

la economía de mercado y la libertad individual, este modelo fue copiado después por

Estados a, Francia, España y este modelo que se usa hoy en día en casi todos los países

democráticos. Este sistema presta un nivel de seguridad jurídica que proporcionaba

suficientes garantías para el empresario privado.



Ello sumado a una mentalidad protestante más abierta que en otros países del sur de Europa , un periodo de paz dentro de Gran Bretaña, un buen sistema bancario, cierto equilibrio monetario y la ausencia de inflación  hacen que se den las condiciones para que aparezca el capitalismo y con ello la revolución de la industria. Inglaterra también tenia una posición geoestratégica privilegiada, poseía una gran flota naval que dominaba los  mares, controlaba entre otros los territorios del subcontinente indio, fuente importante de materias primas para su industria, como el algodón que alimentaba la industria textil. El proletario. con el nacimiento de la burguesía nace también el proletario, los trabajadores o clase obrera que carece de propiedades y medios de producción, por lo que para subsistir se ve obligada a arrendar sus fuerzas de trabajo a la burguesía. 

                                          


Por lo que para subsistir se ve obligada a arrendar sus fuerzas de trabajo a la burguesía,

propietaria de los medios de producción. las condiciones laterales de los trabajadores eran

todavía muy precarias con largas jornadas de trabajo y malas condiciones sanitarias.

Pese a esto supusieron un gran avance respecto a épocas anteriores, hubo un éxodo del

campo a las ciudades.


Las grandes ciudades mejoraron su alcantarillado y mejoraron las condiciones de salubridad.

Se redujeron las epidemias y Edward Jenner descubrió la primera vacuna contra la viruela.

Se redujo la mortalidad infantil, la consecuencia fue una gran explosión demográfica.

En un siglo se triplicó la población del país, aumentó la esperanza de vida de los 35 a los 50.

El capitalismo trajo progreso y el salario medio en Inglaterra se duplicó, los precios bajaron

y mejoró sustancialmente la calidad de vida.


Los precios bajaron y mejoró sustancialmente la calidad de vida. Aunque el nivel de vida

mejoró en el cómputo general, los grandes beneficiarios fueron los burgueses que pasaron

de ser una clase social revolucionaria a una clase acomodada. La burguesía, cuya situación

4de privilegio social se basa fundamentalmente en la fortuna, desplaza definitivamente

a la aristocracia terrateniente cuyos privilegios estaban en su origen o en sus vínculos de sangre.

Pero el nivel de vida de la clase obrera todavía tendría un amplio margen  de mejora y si no que

se lo digan a Karl Marx. ¿Cuál fue el principal avance tecnológico de la revolución Industrial?

La máquina de vapor fue un invento que perfeccionó el ingeniero escocés James Watt.

La máquina de vapor  consiste en un motor de combustión externa que transforma la energía

térmica de una cantidad de agua en energía mecánica.


Que transforma la energía térmica de una cantidad de agua en energía mecánica.

Por la flecha roja a la izquierda entra el vapor de agua calentando por una caldera

de la de carbón cerrada herméticamente. Se genera vapor de agua lo cual produce

la expansión del volumen, de un cilindro empujando un pistón. Mediante un mecanismo

de biela-manivela el movimiento lineal alternativo del pistón del cilindro se transforma

en un movimiento de rotación que acciona una rueda. ¿Qué aplicaciones tuvo la máquina de vapor?

La introducción de la máquina de vapor en las distintas industrias fue el paso definitivo en el éxito

de la revolución industrial, pues su uso significó un aumento espectacular de la capacidad

de producción. Al elevar la capacidad de producción se disminuye el tiempo de fabricación

de los productos, dando paso a la producción en serie.

                                                  

De los productos dando paso a la producción en serie. Se simplifican tareas complejas

en varias operaciones simples que pueda realizar cualquier obrero. Sin necesidad de

que sean mano de obra cualificada y de este modo bajar costos de producción,

y elevar la cantidad de unidades producidas. Los modelos anteriores de máquinas de vapor

a los de Watt se habían usado para el bombeo de agua la maquina de Watt introducía

el movimiento rotatorio, por lo que se pudo usar para suministrar energía motriz

a otras máquinas como el molino harinero, un martillo de forja, para llevar carretillas

con mineral en las minas mediante raíles metálicos o para la floreciente industria textil del algodón.

Pronto se realizaron los primeros experimentos para aplicar el vapor al transporte terrestre.

George Stephenson, que comenzó experimentando con el transporte de grandes cargas

en las minas de carbón.


La locomotora de vapor

George Stephenson, que comenzó experimentando con el transporte de grandes cargas

en las minas de carbón, puso a punto su primera locomotora!!


La construcción del ferrocarril de Liverpool a Manchester en 1829, consolidó su fama

para siempre. El ferrocarril permitía transportar materias pesadas a 40km/h,

una velocidad antes impensable, acortando extraordinariamente el tiempo de los

desplazamientos y permitiendo vertebrar el comercio interior escasamente desarrollado

hasta entonces.


El volumen de los intercambios se multiplicó, también se aplicó el vapor en otro ámbito

de la industria del transporte, la navegación fluvial y marítima, con la invención de las

barcas de vapor!


Otro avance digno de mención fue el alumbrado público de gas, las ciudades se

convirtieron en lugares más seguros para viajar. Al instalar lámparas de gas en las

calles se redujeron las tasas de delincuencia.



Las consecuencias de la Revolución Industrial eran muy importantes. Al final de la

revolución las ciudades se había transformado. La población de Inglaterra

se había triplicado, las ciudades Birmingham y Manchester prosperaron como ciudades textiles.

Ruedas mecánicas tejían su tela y sus chimeneas echan humo sin parar.

Aparecieron ferrocarriles modificando el trazado de las ciudades, y en los muelles,

barcos de vapor .

La vida cobró nueva animación.

De una nación que labraba el campo, Inglaterra de pronto se había convertido en la primera

nación industrial del mundo.

Pero todo esto es sólo el principio, pues a partir de 1850 entramos en la segunda fase de la

revolución conocida como la Segunda Revolución Industrial ( 1840 - 70 ).


-Preguntas:

-Antes de leer:

1-¿Conocías algo sobre la Revolución Industrial?


2-¿Qué es una industria?


3-¿Qué es una revolución?



-Después de leer:

1-¿Por qúe fue una revolución?¿ En qué consistió?



2-¿Dónde surgió la Revolución Industrial?



3-Menciona otra época importante en la historia del ser humano donde se dio una

gran revolución:



4-¿Por qué la Revolución Industrial comienza en Inglaterra?



5-¿Cuáles fueron las consecuencias de la Revolución Industrial?



-Actividades complementarias:

1-¿Qué invento o cambio social te resulta más llamativo dentro de la Revolución Industrial?

¿Por qué?



2-Realiza un dibujo de una locomotora de vapor:



2020(e)ko abenduaren 17(a), osteguna

Senegal

SENEGAL

La bandera de Senegal consta de tres franjas verticales: verde, amarilla y roja y una estrella verde en el medio de la amarilla.

-El color verde tiene diferentes significados  según la comunidad. Para  los christianos representa esperanza y para los animistas fertilidad.

-El color amarillo es signo de riqueza , fruto del trabajo y el color de las artes y las letras.

-El color rojo recuerda el color de la sangre, de la vida, del sacrificio hecho por toda la nación, la determinación de luchar contra el subdesarrollo.


Senegal tiene catorce regiones: Saint-Louis, Diourbel, Louga, Matam, Thies, Dakar, Fatick, Kaffrine, Tambacounda, Kaolack, Ziguinchor, Sedhiou, Kolda y Kedougou.

  

Dakar es la capital de Senegal.


Después de haber expresado el deseo de retirarse de la federación de Malí, Senegal proclama su independencia el 4 de abril de 1960. Elegido el 5 de septiembre de 1960, su primer presidente el escritor Leopold Sedar 

Senghor será una de las principales figuras de descolonización de África. El nació el 09 de Octubre de 1906 en Joal mi pueblo y murió en Verson en Normandía el 20 de diciembre 2001.


El  actual presidente Macky Sall nació el 11 de diciembre de 1961 en Fatick, es ingeniero geológico, geofísico formato en Ciencias de la Tierra (IST)  de Dakar.



El  actual presidente Macky Sall nació el 11 de diciembre de 1961 en Fatick, es ingeniero geológico, geofísico formato en Ciencias de la Tierra (IST)  de Dakar.


Es la estatua más alta del mundo, una escultura en cobre , un diseño impresionante. Hoy estamos en Dakar, al pie del Monumento de la  Renacimiento Africano. 52 metros de altura, el monumento representa a un hombre con músculos protuberantes que brota del cráter de una colinas de Mamelles. Sin camisa lleva a un niño en su brazo izquierdo mientras envuelve al otro, una mujer. Se accede por una escalera 198 escaleras; era para simbolizar el triunfo de la liberación de África y competir con la estatua de la Libertad  y la Torre Eiffel como destino turístico. Tiene 15 pisos.


Irakurri aurretik:

1-Ezagutzen al dezu Senegal? Zein kontinentetan dago?



2-Ezagitzen al duzu senegaldar bat? Nor? Deskribatena egin: fisikoa eta izakera:



Irakurri ondoren:

1-Nolako da SEnegalgo bandera?



2-Zenbat lurralde daude Senegalden, aipatu izenak:



3-Zein da Senegalgo hiriburua?



4-Aipatu Senegalgo estatuari buruz testuan egiten den deskribapena:



Ariketa osagarria:

1-Laburtu testua 6 lerrotan:





2020(e)ko abenduaren 15(a), asteartea

Gerra Hotza

 



XX. mendean bi gerra nagusi eman ziren Munduan; I. Mundu Gerra ( 1914-18 ) eta II. Mundu Gerra ( 1939-45 ). Gerra hauek Europako herrialdeen arteko talka bat izan zen.

Lehen Gerrate Mundiala / World War I (WWI)

I. Gerrate Mundialean alde batetik  Triple Alianza zeudenak osatzen zuten, Erdirko potentziez osatua: Alemania eta Austria-Hungría, eta bestetik Triple Entente zeritzona: Erresuma Batua, Frantzia eta errusiar inperioaz osatua.


Bigarren Gerrate Mundiala / World War II (WWII)

II. Gerrate Mundialean berriz; aliatuez osatua: Frantzia, Erresuma Batua, Rusia eta Estatu batauak, eta bestetik Alemania, Italia eta Japon. Bi gudetan Alemania galtzaile izan zen, eta horren ostean "Gerra Hotza" deritzona etorri zen.


Berlin (Alemania) bitan zatitu zuten;
mendebaldea Frantzia, Ingalaterra eta Estatu Batuen eskuetan,
eta ekialdea Rusiaren eskuetan gelditu zen.

"Gerra hotza" edo "Cold war" 1945-1989 bitartean luzatu zen.
Europa bitan banatu zen eta Berlin, Alemaniako hiriburua ordurarte,
bi super potentzien arteko liskar gunea bihurtu zen.

Berlingo harresiaren inguruko bideoa


Aipatu bezala Gerra Hotza II. Mundu Gerraren ondoren Estatu Batuak eta Sobietar Batasunak ( Rusiak ) buru zituzten bi herrialde taldek bizitako tentsio garaiari deritzo. Bi super potentziek ez zioten elkarri tirorik botatzen, edo gerra militar bat burutzen, baina bi modelo ekonomiko, sozial eta politikoren arteko gatazka izan zen. Guzti hau, besteak beste, Europak munduan galdu berri zuen nagusitasunarengatik etorri zen. Aliatuen arteko tentsioa gerra bukatu aurretik hasia zen eta 1991. urtean Sobietar Batasuna desegartzerarte iraun zuen, Berlingo harresia eraitsi ondoren ( 1989an ).

Bigarren Mundu Gerran lagun izan baziren ere, AEB eta SESB ( Rusia ) ez ziren bata besteaz fido. Aliantza bai, baina deskonfiantza ere bai. Gerra amaitu zenean, tentsioa begibistan zegoen. Estatu Batuekin alde batetik Erresuma Batua, Frantzia, Italia, Mendebaldeko Alemania, Kanada eta mendebaldeko herrialde ugari ( mapan urdinez ageri direnak ); Errusiarekin bestalde Polonia, Checoslovaquia, Rumania, Hungria, Txina eta Cuba lerrokatu ziren ( mapan gorriz ).

Bi potentziek eredu ekonomiko ezberdinak zabaldu zituzten. Estatu Batuek kapitalismoaren defentsa sutsua egiten zuten eta demokrazia eta askatasunaren ordezkari kontsideratzen ziren. Sobietar Batasunak, berriz, sozialismoa eta justizia soziala denfendatzen zuen, burgesiaren kontra eta gizartearen arazoak konpondu nahian.

Bi erraldoi hauen erdian, Europa eta Asia bi bloketan banatu ziren. Mundu guztian ibili ziren bi potentziak aliatu bila eta AEB-k Europa Mendebaldea, Ozeania eta Amerika bereganatu zituen, Kuba edo Nikaragua bezalako kasu isolatuak salbu. SESB-ek (URSS), bere aldetik, Europa Zentral eta Ekialdean lortu zituen lagunak eta Korea Iparraldea ere bai, 38º paraleloz gora zegoena. Bi Koreak, hegokoa eta iparraldekoa, 1953. urtean banatu ziren hain zuzen ere.

Bi potentzia nagusiak ez ziren inoiz gerra batean aurrez aurre ikusi, zenbait alditan gertu egon ziren arren, eta guda nuklearrarekiko beldurra handia izan zen arren. Hala ere, Estatu Batuek eta Sobietar Batasunak euren aliatuak erabili zituzten borroka militarra aurrera eramateko.

Gerra Hotzaren ondorioz 1948. urtean
Korea bitan zatitu zen;
goian Ipar Korea (Pyanjong) eta
behean Hego Korea (Seul).


Gerra hotza 1991n amaitu zen; hala ere, haren ondoriozko gatazka batzuek diraute gaur egun oraindik ere, Korea da haietako bat. Gaur egun Kim Jong-un Ipar koreako lehendakariak eta Estatu Batuetako Donald Trump-ek gerra hotzaren jokoa irudikatzen dute, beti ere bi super potentzien arteko boterearen arraztoak izango lirateke. Biek arma atomikoak erabiliko duten mehatxua aipatzen dute behin eta berriz, eta horrek munduko bizimoduan eta ekonomian eragin handia izan lezake.


 Irakurri aurretik:

1-Irakurri eta aztertu berri dugun testuaren inguruan erantzun hurrengo galdera hauei:

1-    2- Zein da testuaren gai nagusia?

2-  3- Zeintzu dira bigarren maialako gaiak?

3-     4- Testuaren inguruko laburpen bat burutu ezazu (gutxienez 10 lerrokoa):


4-      Irakurri ondoren:

4. 1.-Aurreko mendean zeintzu gerrate garrantzitsu eman ziren?

    2.-Gerra hotzean zeintzu gertakari garrantzitsu eman ziren?

    3.-Zer da Gerra Hotza? Definitu ezazu:

    4.-Gerra hotzean zeintzu bi potentziea izan ziren? Eta bakoitzarekin zeintzuk lerrokatu ziren ( aipatu 3 herrialde bakoitzean ):

    5.-Zein ekonomia mota aldarrikatzen zuen super potentzia bakoitzak?


A   Ariketa osagarriak:

    6.-Zer da 38. paraleloa? Zein herrialde banatzen du bitan? Noiz gertatu zen?

    7.-Gaur egun zeintzu bi agintarik mantentzen dute beraien arteko tentsioa? Zein izan dute, eta zein herrialdeetakoak dira?

 

 

 


2020(e)ko abenduaren 10(a), osteguna

Mate - buruketak1

 



10.2


(1) 3 mahai daude eta bakoitzean bost neska. Gainera, mahai bat dago hiru neskarekin. Zenbat neska daude guztira?

(2) Atzo masustak hartzera joan ginen. Nik 17 hartu hartu nituen eta anaiak 11 jan zituen. Zenbat masusta gelditu zitzaizkidan?

(3) 40 zentimetroko borragoma erosi nuen eta euro bateko txanponaz ordaindu nuen. Zenbat itzuli zidaten?

(4) 4 pospolo behar ditut karratu bat egiteko. Zenbat pospolo behar ditut lau karratu egiteko?

(5) Neska mutilak baino 2 gehiago dira. 6 mutil badaude, zenbat pertxona daude guztira?



10.4


1)Anaiak 7 intxaur ditu, arrebak 15 eta nik 10. zenbat ditugu hiruron artean ?

2)jostailua ordaindu dut 5 €ko 4 billeterekin. zenbat ordaindu ditut jostailuagaitik ?

3)Ausokoak egunero 6 km egiten ditu. Zenbat egingo ditu 30 eguneko hilabete batean ?

4) Pedrok urte batean 350 € aurreztu ditu eta arrebak bikoitza. Zenbat aurreztu ditu arrebak ? 

5) Amak 10 perretxiko hartu ditu eta ni bikoitza. Zenbat perretxiko hartu ditugu bion artean ? 




10.5


(1) Antzokian 450 eserleku daude. Haietatik 150 okupatuta badaude, zen bat geratzen dira libre?

2) Lehenengo poltsan 12 gaztaina daude. Eta bigarren poltsan lehengoan baino 7 gehiago. Zen bat gaztaina daude bigarren poltzan?

3) Zembat hilabete daude bi urtetan?

4) 12 madari ditu, baina laurdena hondatuta daude. Zemba madari on geratzen dira?

5) Egin 3 aldiz handiago 25 zembakia




10.8

(1) zenbat 20  zentimoko gozoki erosi ditzaket 5 €rekin?

(2) Gozoki kilo batek 3 € balio baditu, zenbat kostatuko zaizkit 4 kilo gozoki?

(3) Jateko sagar 1 daukat. Egunero sagar erdi jaten badut, zenbat egun iraungo zaizkit?

(4) Poltsan 12 madari ditut, baina herena hondatuta daude. Zenbat madari on daude?

(5) Zenbat egun daude 2 astebetetan? 


10.9

(1) Zenbat sagar dira 3 dozena sagar?

(2) Zenbat ordu dira 6 ordu laurden?

(3) 8 neskak 5€ko billete bana dituzte. Zenbat 10€ko billete dituzte guztira artean?

(4) Hirukoiztu 101 zenbakia 

(5) Zenbat hilabete daude 10 urtetan?


10.12

(1) Jeniferek 13 urte ditu eta ahizpa 7. Zenbat alde dago bien artean ?

(2) Nebak 3 urte ditu eta ahizpa hirukoitza . Zenbat urte dauka ahizpak ?

(3) Auzoko egunero 2 km egiten ditu . Zenbat egingo ditu 30 eguneko hilabete baten?

(4) Kalkulatu 100 bider10ren biderkadura.

(5) Kalkulatu  253  baino bider handiago den zenbakia.