Historiaurrea - galdetegia

Galdetegi hau Historiaurreari buruzko ezagutzak modu ludiko eta dibertigarrian ebaluatzeko diseinatuta dago: 

1.- Historiaurreko zein garaitan agertu zen nekazaritza?

Paleolitoan.

Neolitoan.

Metalen aroan.

2.- Giza espezie hauetatik, zein agertu zen aurrena?

Homo habilis.

Homo erectus.

Homo sapiens.

Homo Neanderthalensis.

3.- Zein giza espezieri egozten zaio sua aurkitzea?

Homo habilis.

Homo erectus.

Homo sapiens.

Homo Neanderthalensis.

4.- Nola deitzen zaio gizakiaren lehen arbasoak agertu eta idazkera asmatu arteko aldiari?

Paleolitoa.

Neolitoan.

Metalen aroa.

Historiaurrea.

5.- Zenbat etapatan banatzen da historiaurrea?

Paleolitoan

Neolitoan

Metalen Aroan

Aurreko hirurak.

6.- Nola esaten zaio primateetatik bereizten gaituzten ezaugarriak eskuratzeko prozesuari?

Antropomorfismoa.

Hominizazioa.

Garapen kognitiboa.

Aldaketa.

7.- Non bizi ziren Paleolitoan?

Nomadak ziren, batzuetan adarrez egindako txaboletan bizi ziren edo kobazuloetan babesten ziren.

Sedentarioak ziren, txabolak eta auzoak eraiki zituzten erreken ondoan.

8.- Zertaz elikatzen ziren Paleolitoan?

Ehiztariak eta biltzaileak ziren, beraz, ehizatzen eta arrantzatzen zutenaz elikatzen ziren, nahiz eta elikagai gehienak fruituak eta sustraiak biltzetik etorri.

Nekazaritza eta abeltzaintza baliatuz alikatzen ziren, ehiza eta arrantzaz gain.

9.- Zer materialez eginak zeuden Paleolitoko tresnak?

Buztinaz (lurra).

Kobrea eta brontzeaz.

Harriz eta hezurrez.

Egurraz.

10.- Zer ehiza-teknika ez zen erabiltzen Paleolitoan?

Segada.

Arrantza arpoiekin.

Ehiza larriarekin.

Etxekotutako animaliak hiltzea zen erabiltzen ez zena, Neolitoan etxekotu baitziren animaliak.

11.- Zerk ahalbidetu zuen hotzari aurre egitea, elikagaiak prestatzea eta animalia basatiak uxatzea?

Nekazaritza.

Harrizko tresnak.

Sua menderatzea.

Labar artea (hormetako margolanak / arte rupestre)

12.- Historiaurreko zein alditan agertu zen labar-artea animalia oso errealistak eta polikromatuak (hainbat koloretakoak) irudikatuz?

Paleolitoan.

Neolitoan.

Metalaren aroan.

13.- Zer izen dute sexu-organoak oso garatuta dituzten eta ugalkortasuna bultzatzeko egiten zirela uste den emakumeen estatuatxoek?

Bustoak.

Maria.

Venus.

Eva.

14.- Nola deitzen zaio nekazaritza eta abeltzaintza agertzeari, sedentarizazioari, harri leunduari eta zeramikari?

Desarrollismoa (garapena).

Paleolitoko krisia.

Neolitoko iraultza.

Metalen aroa.

15.- Zer izen du herrixketatik kanpo egon ohi zen ehorzketa neolitikoen multzoak?

Metropolia.

Nekropolia.

Akropolia.

Megalopolia.

16.- Zertaz ari gara Arte neolitikoaz ari garenean?

Giza irudiak eta animaliak agertzen dira, oso eskematikoak, eszenak irudikatzen dira eta kolore bakarrekoak izan ohi dira.

Animalia-irudi nagusiak agertzen dira, eszenarik osatu gabe, oso errealistak eta kolore askotakoak.

17.- Historiaurreko zein alditan ekoizten dira zeramikazko ontziak?

Paleolitoan.

Neolitoan.

Metalaren aroan.

18.- Zein hiru zatitan banatzen da Metalen Aroa eta zein ordenatan?

Burdin aroa, Kobre Aroa eta Brontze Aroa.

Brontze Aroan, Kobre Aroan eta Burdin Aroan banatzen da.

Kobre Aroa, Brontze Aroa eta Burdin Aroa.

Burdin aroa, Brontze Aroa eta Kobre Aroa.

19.- Zer aldaketa ekarri zituen bizimoduan Metalen Aroak?

Merkataritzaren garapena

Herrixka txikiak hiri bihurtzea

Lanaren espezializazioa eta zatiketa sozialen agerpena ekarri zituen.

Aurreko hirurak.

20.- Zein monumetu megalitiko da hau?

  

Trikuharria (dólmen)

Menhirra (menhir)

Harrespila (cromlech)

21.- Zein monumetu megalitiko da hau?

Trikuharria (dólmen)

Menhirra (menhir)

Harrespila (cromlech)

22.- Zein monumetu megalitiko da hau?

Trikuharria (dólmen)

Menhirra (menhir)

Harrespila (cromlech)

23.- Zer giza espezieren aztarnak aurkitu dira Atapuercan (Burgos)?

Homo hábilis.

Homo antecessor.

Homo Neandertal.

Homo sapiens.

HARITZ ETA SUAREN SEKRETUA (HISTORIAURREA)

Lehen gizakia sua sortzen.

HARITZ ETA SUAREN SEKRETUA

Orain dela milaka eta milaka urte, ibai ertzean kokaturiko haitzulo txiki batean familia bat bizi zen. Haien artean, Haritz izeneko mutikoa zegoen, beti jakin-mina piztuta zuena. Bere aitonak, familiako jokintsuena zenak, beti esaten zion:

- Haritz, mundua handia da eta sekretuz beteta dago. Baina sekreturik handiena SUA da.

Haritzek ez zekien zer zen sua. Ez zuen inoiz ikusi, eta ez zekien zertarako erabili zezakeen ere.

Egun batean, ekaitz handi baten ostean, basoan zehar zebilela, zuhaitz bat kiskalita ikusi zuen. Adar bat oraindik gori-gorl zegoen eta beroa igortzen zuen. Beldurrez, baina aldi berean liluratuta, makila hartu eta haitzulora eraman zuen.

Hasieran, guztiek harrituta begiratu zioten, baina laster konturatu ziren suak beroa ematen zuela eta gau ilunetan argia eskaintzen zuela.

Egurrez elikatu zuten sua, itzali ez zedin, eta haien bizitza erabat aldatu zen: neguan ez zuten gehiago hotzik pasatu, haragia eta arraina sukaldatu egiten zuten eta piztia basatiengandik babesten ziren.

Haritz bihurtu zen tribuko mutil ausart eta jakintsuena, eta sua altxorrik preziatuena bihurtu zen. Haritzek ulertu zuen aitonak esaten zuena: sekretunk handiena sua zela.

--------

1) Kontakizun hau zein garaitan pasatu zela uste duzu?

iztanle gehü

2) Non bizi zen Haritz?

3) Zer esaten zion aitonak Haritzi?

4) Nola aurkitu zuen sua Haritzek?

5) Zertarako erabiltzen zuten sua?

6) Zure ustez, zer gertatuko litzaieke Haritzek sua aurkitu ez balu?

15 dilema moral gazteentzat

Gazte bat pentsakor

15 dilema moral gazteentzat

  

1. Gezurra esatea lagun bat babesteko.
Lagun batek zerbait gaizki egin duela esaten dizu (denda batean zerbait lapurtzea, adibidez), baina inori ez esateko eskatzen dizu. Gero, poliziak galdekatu eta zerbait ba ote dakizun galdetzen dizu. Gezurra esango zenuke zure laguna babesteko edo egia esango zenuke?

2. Talde-erabaki bat hartzea vs. zuzena.
Kirol talde bateko kidea zara eta zure taldekideek partida garrantzitsu batean tranpa egiteko asmoa dute. Denek espero dute zuk parte hartzea txapelketa irabazten lagunduko duzulako. Tranparekin bat egingo zenuke edo horren aurka hitz egingo zenuke, nahiz eta horrek zu taldetik botatzea eragin dezakeen?

3. Argazki bat partekatzea baimenik gabe.
Ikaskide baten argazki konprometitua jasotzen duzu, eta lagunek sare sozialetan partekatzeko presioa egiten dizute. Badakizu honek umiliatu egin dezakeela. Partekatu egingo zenuke baztertua ez izateko, edo uko egingo zenuke eta lagunak galtzeko arriskuari aurre egingo al zenioke?

4. Eskola-jazarpena (bullyinga).
Ikaskide bat beste batzuek jazartzen ikusten duzu, baina ez zaude zuzenean inplikatuta. Esku hartuz gero, jazarleen hurrengo helburua bihur zintezke. Ezer egiten ez baduzu, jazarpenak aurrera jarraituko du. Zer egingo zenuke?

5. Azterketa batean tranpak egitea.
Azterketa garrantzitsu batean, konturatzen zara ikaskide baten erantzunak ikus ditzakezula. Kopiatzeko tentazioa duzu, gaia kostatzen zaizulako, eta nota on bat behar duzu gainditzeko. Kopiatu edo zeure kabuz egingo zenuke azterketa, nahiz eta nota txarra atera?

6. Norbaiti arauak hausten laguntzea.
Zure lagunik onenak eskolatik ihes egiten duen bitartean estaltzeko eskatzen dizu, festa batera joateko. Badakizu laguntzen badiozu, arazoetan sartzea saihestuko duzula, baina badakizu gaizki dagoela. Lagunduko zenioke ala ez? Zer egingo zenuke?

7. Galdutako dirua aurkitzea.
Diru-zorro handi bat aurkitu duzu kalean. Ez dago identifikaziorik diru-zorroan, baina dirua agintariei eman edo gorde zeniezaieke, inork ez bailuke eskatuko. Zer egingo zenuke?

8. Arrisku-erabakiak hartzea.
Lagun talde batek festa batera joan nahi du. Han badakizu alkohola eta drogak egongo direla. Badakizu egoera arriskutsua dela, baina beldur zara ez bazoaz lagunak galduko dituzula. Haiekin bat egingo zenuke edo ez joatea erabakiko zenuke ondorio sozialei aurre eginez?

9. Gurasoei desobeditzea.
Gurasoek debekatu egin dizute lagunekin irtetea azterketa garrantzitsu baterako ikasi behar duzulako. Hala ere, zure lagunek irteera berezi bat antolatu dute eta joateko eskatzen dizute. Ez diezu gurasoei obeditzen taldetik kanpo ez geratzeko edo etxean geratzen zara ikastera?

10. Lagun batekiko leialtasuna vs. zuzen jokatzea.
Badakizu zure lagunik onena bere bikotekidea engainatzen ari dela eta estaltzeko eskatzen dizu. Zu ondo konpontzen zara biekin, eta ez dakizu bikoteari egia esan behar diozun edo zure lagunari leial eutsi behar diozun. Zer egingo zenuke?

11. Diskriminazioa eta gizarte-presioa.
Lagun batzuk iruzkin arrazistak edo diskriminatzaileak egiten ari dira beste kide bati buruz, eta deseroso sentitzen bazara ere, beldur zara zerbait esateko eta gaizki geratzeko. Laguna defendatuko zenuke edo isilik egongo zinateke gatazkak saihesteko?

12. Teknologia behar ez bezala erabiltzea.
Lankide batek beste pertsona baten sare sozialen kontua hackeatzen laguntzeko eskatzen dizu, txantxa bat egiteko. Kaltegabea dirudien arren, badakizu gaizki dagoela norbaiten pribatutasuna inbaditzea. Txantxetan parte hartzuko zenuke edo uko egingo zenuke?

13. Mendekua edo barkamena.
Lankide batek zerbait bidegabea egin dizu eta oso zaurituta sentitzen zara. Orain mendekua hartzeko aukera duzu, baina badakizu barkatu eta gatazka atzean utz dezakezula. Zer egingo zenuke?

14. Egia esatea vs. norbait babestea.
Ohartzen zara zure lagunik onena tratu txarrak jasaten ari dela etxean, baina inori ez kontatzeko eskatzen dizu. Beldur zara egia kontatzeak arazoak sortuko ote dizkion, baina laguntza behar duela ere uste duzu. bere nahia errespetatuko zenuke edo heldu bati informatuko zenioke?

15. Sekretu arriskutsu bat gordetzea.
Norbaitek aitortzen dizu bere buruarentzat arriskutsua den zerbait egitea aztertzen ari dela, baina inori ez esateko eskatzen dizu. Beldurra diozu bere konfiantzari traizio egiteari, baina bere ongizateak ere kezkatzen zaitu. Bere konfiantza hautsiko zenuke laguntza eskatzeko edo bere sekretua errespetatuko zenuke?