2025(e)ko urtarrilaren 30(a), osteguna

Prehistoria y los primeros humanos

 

La prehistoria y los primeros humanos




Prehistoria y los primeros humanos

Lo primero que tenemos que saber es que la prehistoria se divide en tres grandes periodos… el paleolítico, el neolítico y la edad de los metales.

El paleolítico comienza con la aparición de los primeros seres humanos y acaba 8.000 años antes del nacimiento de  Cristo.

Durante el paleolítico, los seres humanos eran nómadas, no vivían en un mismo sitio,  estaban continuamente viajando detrás de los animales que cazaban. Como eran cazadores y recolectores tenían que seguir a los animales para poder capturarlos y aprovechaban esos viajes para ir cogiendo los frutos silvestres que iban encontrando. 

Vivían en tribus, en pequeños grupos familiares, y se refugiaban en cuevas naturales donde realizaban pinturas. Estas pinturas las hacían con carbón y tierra todo ello mezclado con grasa y agua. Aquí podéis ver algunas de ellas….  La verdad es que es impresionante pensar que estas pinturas, estas primeras representaciones artísticas, las hicieron hace miles y miles de años.

Con el paso de los años, de los siglos, estos primeros seres humanos se hicieron más y más inteligentes y empezaron a domesticar algunos animales como perros,  cabras, ovejas y cerdos; también empezaron a  cultivar plantas que luego se comían. Es con la llegada de la agricultura y la ganadería, cuando todo cambia, cuando los hombres dejan de ser nómadas y se hacen sedentarios ya que surgen los primeros poblados… Ahí acaba el paleolítico y empieza el neolítico.

El neolítico se inicia 8 mil años antes de Cristo con la aparición de la agricultura y de la ganadería y acaba cuando empieza la edad de los metales.

Los hombres y las mujeres del neolítico fueron capaces de producir alimentos cultivando la tierra  y domesticando animales. Se puede decir que fueron los primeros ganaderos y agricultores de la historia, mejor dicho de la prehistoria.

Como tenían que cuidar sus cultivos y sus rebaños construyeron pequeños poblados y empezaron a vivir en ellos de una manera estable, es decir,  se hicieron sedentarios no como los hombres del paleolítico que eran nómadas porque siempre estaban viajando. 

Los primeros poblados neolíticos se situaban en lugares fértiles, cerca de los ríos  ya que así podían acceder facilmente al agua. Podían regar los campos, dar de beber a los animales…Ya sabéis que el agua es imprescindible para la vida.

Durante el neolítico se inventaron muchas cosas como la cerámica o el tejido, pero el invento más importante sin duda fue la rueda…

Y todo iba sobre ruedas para los hombres y mujeres del neolítico y todavía más cuando empezaron a utilizar metales. Es justo en ese momento  cuando acaba el neolítico y comienza una nueva era de la prehistoria, la edad de los metales. Que se inicia en el año 6.500 antes de Cristo y finaliza con la aparición de la escritura.

El primer metal que se utilizo fue el cobre, luego el bronce, que es una mezcla de cobre y estaño y por último el hierro, un mineral mucho más abundante y por lo tanto más fácil de encontrar en la naturaleza.

Para poder moldear los metales los fundían a temperaturas muy elevadas y les daban la forma deseada.  Así se fabricaron utensilios como armas, herramientas o adornos. A este proceso se le llamó metalurgia.

 Con la metalurgia empieza la artesanía y el comercio. Los metalúrgicos fueron los primeros artesanos especializados ya que la metalurgia era un trabajo complejo y difícil que pocos sabían hacer. El aumento de la producción agraria y la aparición de la artesanía  provocaron el trueque o lo que es lo mismo,  el intercambio de productos. En ese momento surge el comercio. El comercio, a su vez, provocó que algunos poblados se hicieran más grandes, convirtiéndose en ciudades. 

Se inicia entonces un gran intercambio comercial y cultural entre estas nuevas ciudades y surgen inventos como el barco  de vela o los carros que ayudan al traslado de las mercancías.

El comercio también cambió la sociedad creando las clases sociales, los ricos y los pobres, los poderosos y los esclavos.

Durante la edad de los metales los seres humanos empiezan a hacerse preguntas sobre los misterios de la vida y de la muerte y surgen las primeras representaciones religiosas. Se levantaron construcciones que reciben el nombre de megalitos porque están construidos con grandes  bloques de piedra. Mega significa grande y litos piedras.

La edad de los metales acaba 4.000 años antes de Cristo con la aparición de la escritura.



Historiaurrea eta lehen gizakia


Historiaurrean gizakiak kobazuloetan bizi ziren.




Historiaurrea eta lehen gizakia

Lehenik eta behin, jakin behar dugu historiaurrea hiru aldi handitan banatzen dela: paleolitoa, neolitikoa eta metalen aroa.

Paleolitoa lehenengo gizakien agerpenarekin hasten da eta Kristoren jaiotza baino 8.000 urte lehenago amaitzen da.

Paleolitoan, gizakiak nomadak ziren, ez ziren leku berean bizi, badoa!, etengabe bidaiatzen zuten ehizatzen zituzten animalien atzetik. Ehiztariak eta biltzaileak zirenez, animaliei jarraitu behar zieten harrapatu ahal izateko, eta bidaia horiek basa-fruituak hartzeko aprobetxatzen zituzten.

Tribuetan bizi ziren, familia-talde txikietan, eta kobazulo naturaletan babesten ziren, pinturak egiteko. Pintura horiek ikatzez eta lurrez egiten zituzten, guztia koipearekin eta urarekin nahastuta. Hemen ikus ditzakezue horietako batzuk... Egia esan, ikaragarria da pentsatzea pintura horiek, lehen irudikapen artistiko horiek, duela milaka eta milaka urte egin zituztela, ezta?

Urteen poderioz, mendeen poderioz, lehen gizaki horiek gero eta adimentsuago bihurtu ziren, eta animalia batzuk etxekotzen hasi ziren, hala nola txakurrak, ahuntzak, ardiak eta txerriak; gero jaten ziren landareak landatzen ere hasi ziren. Nekazaritzaren eta abeltzaintzaren etorrerarekin, dena aldatzen denean, gizonek nomada izateari uzten diotenean eta sedentario bihurtzen direnean, lehen herrixkak sortzen baitira... Hor amaitzen da paleolitoa eta hor hasten da neolitoa.

Neolitoa Kristok baino 8 mila urte lehenago hasi zen, nekazaritza eta abeltzaintza agertu zirenean, eta metalen aroa hasi zenean amaitu zen.

Neolitikoko gizonak eta emakumeak gai izan ziren elikagaiak ekoizteko lurra landuz eta animaliak etxekotuz. Esan daiteke historiako lehen abeltzainak eta nekazariak izan zirela, hobeto esanda historiaurrekoak.

Beren laboreak eta artaldeak zaindu behar zituztenez, herrixka txikiak eraiki zituzten eta bertan modu egonkorrean bizitzen hasi ziren, hau da, sedentario bihurtu ziren, ez paleolitikoko gizakiak bezala, nomadak baitziren, beti bidaiatzen ari zirelako.

Neolitoko lehen herrixkak leku emankorretan zeuden, ibaietatik gertu, horrela erraz irits zitezkeelako uretara. Soroak ureztatu zitzaketen, animaliei edaten eman... Badakizue ura ezinbestekoa dela bizitzarako.

Neolitoan zeramika edo ehuna bezalako gauza asko asmatu ziren, baina asmakizunik garrantzitsuena gurpila izan zen...

Eta dena gurpilean zihoan neolitikoko gizon-emakumeentzat, eta are gehiago metalak erabiltzen hasi zirenean. Une horretan bertan amaitu zen neolitoa, eta historiaurreko aro berri bat hasi zen, metalen aroa. 6.500 urtean hasten da Kristoren aurretik eta idazketaren agerpenarekin amaitzen da.

Erabili zen lehen metala kobrea izan zen, gero brontzea, kobrearen eta eztainuaren nahasketa bat, eta azkenik burdina, askoz ere mineral ugariagoa eta, beraz, naturan aurkitzeko errazagoa.

Metalak moldekatu ahal izateko, oso tenperatura altuetan urtzen zituzten eta nahi zuten forma ematen zieten. Hala, tresnak egin ziren, hala nola armak, erremintak edo apaingarriak. Prozesu horri metalurgia deitu zitzaion.

Metalurgiarekin artisautza eta merkataritza hasi ziren. Metalurgikoak izan ziren lehen artisau espezializatuak; izan ere, metalurgia lan konplexua eta zaila zen, eta gutxik zekiten lan hori egiten. Nekazaritza-ekoizpenaren hazkundeak eta artisautzaren agerpenak trukea eragin zuten, hau da, produktuen trukea. Une horretan sortu zen merkataritza. Merkataritzak, aldi berean, herrixka batzuk handiago bihurtzea eragin zuen, hiri bihurtuz.

Orduan, merkataritza- eta kultura-truke handia hasi zen hiri berri horien artean, eta asmakizunak sortu ziren, hala nola belaontzia edo salgaiak garraiatzen laguntzeko orgak.

Merkataritzak ere gizartea aldatu zuen klase sozialak sortuz, aberatsak eta pobreak, boteretsuak eta esklaboak.

Metalen aroan, gizakiak bizitzaren eta heriotzaren misterioei buruzko galderak egiten hasten dira, eta lehen irudikapen erlijiosoak sortzen dira. Megalitoak izeneko eraikinak eraiki ziren, harrizko bloke handiekin eginak daudelako. Megak handia eta harri txikiak esan nahi du.

Metalen adina Kristoren idazkera agertu baino 4.000 urte lehenago amaitzen da.

Dilema 8 (1. zikloa): aurkitutako dirua zuretzat gorde edo jabeari bueltatu?

 

Kalean dirua aurkitu dugu!


Behin batean supermerkatura lagun batekin erosketak egitera joan nintzen. Kaletik gindoazela nire lagunak lurrean kartera bat euroz beteta aurkitu zuen, eta ez zekien zer egin: dirua poliziarengana eraman edo berarentzat gelditu.


Zuk zer egingo zenuke, aurkitutako dirua poliziari eraman edo zuretzat gorde?

Dilema 7 (1. zikloa): txakurra ala dirua?

 

Txakurra ala dirua?




Egun batean nire amak bi kutxa zituen, batean txakur bat eta bestean 1.000 euro.


Zuk zein kutxa hartuko zenuke txakurra duena ala dirua duena?



Dilema 6 (1. zikloa): oparia aitonari edo erropa niretzat

DILEMA 6: Oparia aitonari edo erropa niretzat

Behin batean Salamancan nengoen eta nire aitonaren zorionak ziren. Tarta bat nahi zuen, baina nik arropa.


Zuk zer egingo zenuke? Aitonari bere zorionetarako tarta bat erosi edo zuretzat erropa polit bat?



2025(e)ko urtarrilaren 8(a), asteazkena

Iaroren izarra

----------------------------------- Iaroren izarra 1 ----------------------------------------------------------

-0-

-1-

-2-

-3-




--------------  Iaroren izarra 2 ------------------------------------------------------------------------

-5-

-6-

-7-

-8- 

-21-

-0-

-17-

-20- 


-19-

-18- 


-16- 


-10- 

-11- 


-13-

-12-


-14-

-9-






------------------------------------------------------------------------------------------