Zer utzi ziguten musulmanek Espainian? Arabiarrek Espainian izan zuten eraginak ondare handia ekarri zuten eguneroko bizitzan; gastronomian, itsas nabigazioan, arkitekturan, hizkuntzan, eta kulturan oro har.
Arabiarrak Espainian (711 - 1492)
711. urtean, musulmanek Gibraltarko itsasartea zeharkatu zuten, eta Espainian sartu ziren. Zortzi urtetan (711-719) iparralderantz abiatu ziren eta ia Espainia denaren zatirik handiena menderatu zuten, garai hartan al-Andalus izenez ezagutzen zen lurraldea. Konkista azkar hau arabiarren kultura zabaltzea ekarri zuen, eta zortzi mendez Espainian egon ziren, 711. urtetik 1492. urterarte.
Musulmanen domeinua oso luzea izan zen, eta kristauek errekonkista baten ondorioz Espainiako lurraldeak goitik behera Kantauritik Granadara lurrak berreskuratzen joan ziren.
1492an, Errege Katolikoek Granada konkistatu zuten, musulmanen menpe zegoen azken kokalekua. Al-Andalusen amaiera izan zen, baina zortzi mende ez dira igarotzen eskualde bateko bizitzaren alderdi guztietan arrasto handia utzi gabe. Musulmanek arrasto bat utzi zuten Espainian. Aztarna hori, ikusgarrienak ondare artistiko baten itxura izan arren, ez da gutxiago ezabatzen gure hizkuntzan, ohituretan, gastronomian, fisikoan eta, azken batean, espainiarren ohitura ezberdinetan.
Herri ezberdinak Espainian
Espainian feniziarrak, greziarrak, kartagotarrak, erromatarrak, bisigodoak eta musulmanak izan ziren. Herri hauek merkataritza landu eta beraien inperioak zabaltzeko erabili zuten iberiar penintsula edo gaur egungo Espainia. Arabiarrek Espainiari Al-Andalus deitzen zioten eta ondare handia utzi zuten.
Amerikaren aurkikuntza eta janari ezberdinak
Musulmanak itsasoetatik zehar nabigatzeko aurrerapen handiak bultzatu zituzten. Horrela, musulmanek hurrengo itsas nabigaziorako elementuak hobetu eta zabaldu zituzten: iparrorratza, astrolabioa, karta nautikoa eta bela latindarra. Honen ondorioz, Espainiako erregeek XV. eta XVI. mendeetako itsas aurkikuntza eta espedizio bultzatu zituzten, ezagunenak Amerikako aurkikuntza eta munduaren lehen itzulia izan ziren.
Arabiarrek nekazaritza ureztatua bultzatu zuten, azequiak edo ubideak erabiliz. Nekazaritza ureztatuak aurrerapen nabarmena izan zuen islamiarren presentziarekin Iberiar Penintsulako lurraldean. Gure gastronomian hain ezagunak diren azukrea, sandia, meloia, arrozesnea eta turroia arabiarrek ekarri zituzten. Berenjena ere arabiar jatorrikoa da, eta jendetza eta zalaparta handiko otorduei berenjenal deitu zitzaien. Zalantzarik gabe, hau da musulmanek utzi diguten herentziarik aberatsenetako bat: gastronomia.
Arte islamiarra Espainian. Musulmanei zor diegun kultura, artea eta ezagutza.
Gure hizkuntzaren oinarria latina da, baina gure hiztegian jatorri arabiarreko 4000 hitz baino gehiago ditugu. Matematikan zenbakiak eta gure egungo kontatzeko modua musulmanena da. Arabiarren asmakuntza dira, zientzia honetan aditu handiak direnak, baita medikuntzarena ere. Averroes eta Avicenarekin, Kordoban zuzenean jaiotako lehenengoarekin, filosofiak, medikuntzak eta higieneak dimentsio berri bat hartu zuten.
Arkitektura arabiarra ere oso garrantzitsua izan zen, horrela mundu mailako sinbolo diren obrak ikus ditzazkegu: Kordobako meskita, Granadako Alhambra edo Sevillako Giralda.
Papera, ekialdeko asmakizuna, mendebaldetik sartu zen Europan, bitxia bada ere, musulmanek iberiar penintsulatik hedatu baitzuten haren fabrikazioa eta erabilera. Material horrek idazketa-euskarriak irauli zituen, eta pergaminoa ordezkatu zuen, malgutasunagatik eta kontserbatzeko erraztasun handiagoagatik. Elementu erabakigarria izan zen liburuak zabaltzeko eta, azken batean, jakintza trukatzeko.
Guzti honegatik, argi dago kultura arabiarra oso garrantzitsua izan zela Espainiarentzat eta bere ondarea musikan, hirigintzan eta xakea bezalako jokoetan isaldatu zela, mundu mailako une kultural bikainenetean bihurtuz orduko Al-Andalus (Espainia).
GALDERAK:
1- Zenbat urte egon ziren musulmanak Espainian? zein urtetatik zein urtetara?
iruzkinik ez:
Argitaratu iruzkina