GERRA HOTZA (1947-1991) Cold War

 GERRA HOTZA (1947-1991) Cold War:

1-Zer izan zen Gerra Hotza? 

• Gatazka politiko, sozial eta ekonomikoa, baina ez zuten beraien artean armarik erabili edo gerra militarrik egin.

2-Noiz izan zen? 

• 1947ko martxoaren 12an hasi zen eta 1991ko abenduaren 26an bukatu zen.

3-Zeinen artean izan zen Gerra Hotza (Cold War)? 

• 2. Mundu Gerra bukatu zenean  (1945. urtean), bi alde zeunden:

• USA (Estatu Batuak) eta Europa Mendebaldeko herrialdeak; Frantzia, Ingalaterra, Italia …) 

• URSS (Rusia) eta Europako Ekialdeko herrialdeak; Polonia, Checoslovaquia, Hungria, Rumania … .  

• Bi alde hauek (USA vs. URSS) 1947. urtean lehiatzen hasi ziren, nolabaiteko gerra bat sortuz, baina tirorik bota gabe, horregatik deitzen zaio “Gerra Hotza”. 

4-Zergatik hasi zen Gerra hotza?

• Bi aldeen artean (Estau Batuak/EEUU/USA vs. Rusia/URSS) zein zen indartsuena adierazteko:

• Ekonomian: Kapitalismoa (EEUU) vs. Komunismoa (URSS).

• Kiroletan: Olimpiadetan zeinek lortzen zuen domina gehien.

• Zieintzia eta teknologian (espazioko lehia / carrera espacial): NASA (EEUU), Sovietikoen sateliteak (URSS).

2. Mundu Gerra (1939-1945)

 2. Mundu Gerra (1939-1945):

 

2.guerra  mundiala 1939ko irailaren 1ean hasi EGIN ZEN europan, naziak polonia inbaditu zuten. 

Bigarren Mundu Gerraren aliatuak: (Britainia Handia, Sobietar Batasuna, Frantzia eta Estatu Batuak) eta Ardatzako potentziak(Alemania, Japonia eta Italia) arteko gerra globala izan zen.

-Alemaniak konkistatutako herrialdeak:

• Polonia, Dinamarka, Noruega, Belgica, Holanda, Luxemburgo, francia, Yugoslavia eta Grecia Konkistatu zituen Alemaniak bigarren guerra mundialean. 

 

• 1941eko Ekainaren 22an, indar Alemanek ustekabean inbaditu zuen Sobietar Batasuna. Baina Alemaniak erakutsi zuen ez zela gai Sobietar Batasuna garaitzeko, Britania Handia eta Estatu Batuekin batera batailaren norabidea aldatu eta azkenean Alemania garaitu zutela 1945ko Maiatzean gustian izan zen.

ARRAZOIAK:

•  Alemaniak Polonia inbaditu zuen. Ekintza justifikatzeko, propagandista naziek faltsuki esan zuten, Britainia Handiarekin eta Frantziarekin batera, Poloniak Alemania inguratu eta zatitzeko asmoa zuela, eta poloniarrek aleman etnikoak jazartzen ari zirela. Gatazkaren eragilea Erresuma Batuak eta Frantziak Alemania naziaren aurkako gerra deklaratzea izan zen 1939ko irailaren 3an.

JATORRIA:

• Bigarren Mundu Gerraren kausak Gerra Handia edo Versaillesko Itunarekin Lehen Mundu Gerra amaitu ostean jarraitu zuten faktore ezberdinetatik datoz,

• politikoak

• ekonomikoak

• sozialak

• ideologikoak

• horiei Depresio Handia gehitu zitzaien. besteak beste.

Kronologia

• 1939ko irailaren 1an ekialdean, Alemaniako tropek Poloniaren inbasioa

• Ekialdean Japoniako Txinaren inbasioa

• Britainiar Holandako koloniak

• Pearl Harborren erasoa dira.

Alemaniak Frantzia inbaditzen du blitzkrieg metodoarekin edo tximista gerrarekin 1940. urteko Maiatzaren 10etik, Ekainaren 25arte.

Stalinek eta Hitlerrek mundu osoa harritu zuten Ribbentrop-Molotov itunarekin 1939ko abuztuaren 23an.

Urte amaieran, Hitler hendaian,  jeneral frankoarekin elkarrizketatu zen, eta Hitlerrek Espainia ardatzaren potentzia batzuen gerran sartzea nahi zuen. Azkenean ez ziren elkar ulertzera iritsi, Franco prest zegoen, baina herriak krisi izugarria bizi zuen Espainiako gerra zibilaren ondoren.

• Horretaz gain Alemaniak ez zuen Britaina Handia garaitu, Mantxako kanalak eta Britaina Handiko Errege itsas armadak alemanien erasotik babestuta baitzegon

 

 

 

 

Adolf hitler-en biografia: Adolf hitler mila sorzireun eta laurogeita berderatziko apirilaren 20an jaio zen, Braunau Austria.

gurasoak lehengusuak ziren. adolf hitler ikasle txarra zen eta pintura bakarrik ematen zitzaion ondo, aitak jo egiten zuen. adolfhitlerren aitak aduanetako funtzionario zen eta nai zuen hitlerek ere isatea, baina hitlerrek nahiago zuen artea.

hitleren aita hil eta gero hitler etxetik jun zen 16 urterekin margotzeko. denbora bat pasada ondoren hitlerren ama hil zen eta Hitler gaizki bizi izan zen kaletan, armadako armadara joatea erabaki zuen baina lehenengo intentuan ez zioten hartu baina denbora bat pasatu ondoren bai hartu zuten armadan eta handik urte batzuetara puesto handi ori irabazi zuen.

 

 

Gerran gauza asko azmatu zuten, adibidez:

Energia nuklearra

Ordenagailua.

Penizilina.

Radarra.

jet-motorrak.

Satelitea.

presiozko kabinak.

Ondorioak:

Alemania eta Italia luraldearen zati bat galdu zuten.Europa erdia suntsituta gelditu  zen,ekonomia eta politika beria hasi zutelarik 60 milioi pertsona hil ziren.

• zenbat hil ziren?

• -Alemania:6,5 milioi         

• -Polonia:6,8 milioi         

•  -Estatu batuak(usa):174milioi     

•   -Japon:1,7milioi     

• -China:3,22 milioi

1-Non izan zen 2.Gerrate Mundiala? 

• Europan, Asian, Afrikan eta Ekialde hurbilean.

2-Noiz izan zen? 

• 1939ko irailaren 1ean hasi zen eta 1945ko irailaren 2an bukatu zen.

3-Nortzuren artean eman zen 2. Mundu Gerra? 

• Aliatuak: Erresuma Batua (Ingalaterra), Frantzia, Estatu Batuak (USA), Errusia.

• Ardatza (eje): Alemania, Italia eta Japón.

4-Zergatik hasi zen? 

• 1- I. Mundu Gerra irabazleen kontrako gorroto handia. IWW ostean, irabazleek (Frantzia, Erresuma Batua, URSS) Alemania isun handiak ordaintzera kondenatu zuten, eta honek gorroto handia sortu zuen. 

• 2- Krisi ekonomiko handia eman zen garai hartan (1929ko “Krak”).

• 3- Alemaniak bere inguruko lurraldeak bereganatu (konkistatu) nahi zituelako. 

• Guzti honetaz baliatuz, Hitler izeneko buruzagiak alemanen frustazioa aprobetxatu zuen botorea lortzeko, 1933ko hauteskundeak irabaziz. Nazismoa sortu zuen eta Europa konkistatzen hasi zen. 

5-Aipatu pertsonai garrantzitsu bat:

• Hitlerren biografia:  Adolf Hitler austriar jatorriko politikari, militar eta diktadore alemaniarra izan zen.

ESPAINIAKO GERRA ZIBILA (1936-1939) Civil War

 ESPAINIAKO GERRA ZIBILA (1936-1939) Civil War:

Noiz

Gerra zibila 1936ko uztailaren 18an hasi zen eta 1939ko apirilaren 1ean bukatu zen.

Non

Espainan izan zen.

Zeinen artean

Nazionalistak errepublikarren aurka

Arrazoiak/Gatazkaren jatorria

Monarkia kendu zutelako, beste modu batera esanez erregea kendu zutelako. Errepublikako gobernuaren kontra altsatu zen Franco 1936ko uztailaren 18an. 

Pertsonai garrantzitsuenak

Francisco Franco: 

Francisco Franco nazionalizta zen.

Gonzalo Queipo de Llano:

Gonzalo queipo de llano errepublikanoa zen,

Manuel Azaña

Manuel Azaña errepublikarra zen.

Santiago Casares Quiroga

Santiago Casares Quiroga Errepublikanoa zen.

Jose Antonio aguirre

Jose antonio aguirre Nazionalizta zen.

Emilio Mola:

Emilio Mola nazionalista zen. 

Jose Sanjurjio:

Jose Sanjurjio Errepublikanoa zen

José Alonso Mallol:

Jose Alonso Mallol Errepublikanoa zen.

Francisco Largo Caballero 

Francisco Largo Caballero Errepublikanoa zen.

Gertakari garrantzitsuenak  

1936ko uztailak 18. Estatu-kolpe militarra. Espainian izandako estatu kolpea II Errepublikako gobernuaren aurkako altxamendu militarra izan zen, urte horretako otsaileko hauteskundeetatik sortu zena.

1936ko Abuztuak 19,. Federico García Lorcaren hilketa....Federico García Lorca poeta, antzerkigile eta prosa idazlea izan zen. 27ko belaunaldiari esleitutakoa, XX. mendeko literatura espainiarrean eragin eta ezagunena den poeta izan zen eta antzerkigile gisa, XX.

1937ko Otsailak 6,. Jaramako batailaren hasiera....Jaramako gudua Espainiako Gerra Zibileko topaketa militar garrantzitsu bat izan zen, 1937ko otsailaren 6tik 27ra bitartean izan zena.

1937ko Urriak 20. Bando nazionalak Gijon hartu zuen.  Espainiako Gerra Zibilarekin batera, Antonio Aranda jeneralak zuzentzen zuen Oviedoko goarnizioa Altxamendu Nazionalean sartu zen eta ordu gutxitan hiria hartu zuen.

1938 Uztailak 25,. Ebroko guduaren hasiera....1938ko uztailaren 25ean, 12:15ean, tropa errepublikanoek Ebro ibaia zeharkatu zuten, Marokoko Yagüeko armadaren zaintzapean zegoena.  

1939ko apirilak 1, gerraren bukaera. hiru urteko gatazkari amaiera emanez, alderdi errepublikanoaren eta matxinoen arteko gerra zibila, 1939ko apirilaren 1ean amaitu zen Francisco Franco jeneralarekin nazio alderdiaren garaipenarekin. burura.

Asmakizunak

  Futbolina, coctel molotov eta M&M azmatu zuten. Gatazkan zeuden herrialde guztiek                                          aukera izan bezain pronto erakutsi zituzten beren gaitasun berriak.

FUTBOLINA:

Non azmatu zen?

Ospital militar batean azmatu zen. 

Zergatik?

Camposek ospitalean dauden pertsonak ez azpertzeko azmatu zen

COCTEL MOLOTOV:

Non azmatu zen? 

Oxford English Dictionaryk, Finlandian, Errusiako hegazkinen erasoaren eta Viatxeslav Mijailovich Scriabin lehen ministroaren ondorengo adierazpenen ondoren.

Zergatik?

Molotov koktela Espaniako gerra zibilean sortutako arma izan zen, eta asko erabili zen Finlandia eta Sobieta

M&M:

Estatu batuetan azmatu zen 

Zergatik?

Espainiako Gerra Zibilaren ondorioz jaio zen. Espainiara egindako bidaia batean, soldadu batek aurkitu zituen azukrez estalitako txokolate bolita txikitxoak ez urtzeko Batasunaren arteko neguku gerran.

 

 

Kronologia:

1936ko uztailaren 18an Franco, Emilio Mola eta Queipo de Llano Bigarren Errepublikaren aurkako altxamendu militarra izan zen. Estatu kolpearen porrot partzialak Espainiako Gerra Zibila hasi zen.

Nazionalistak Madrid konkistatzen zaiatu ziren, baina ezin zutela ikusita estrategia aldatu zuten eta iparraldetik erasotzea erabaki zuten. Hau da: Kantrabria eta euskal herritik. 

Ondo dakizuen bezela Elgoibarren 7 hilabetez egon ziren naziolanisten aurka borrokatzen baina 7 hilabeteren ondoren Alemaniarren laguntzarekin pasatzea lortu zuten.

Eta euskal herriko herri askok suntsitu ziren. Adibidez Gernika.

Gerra zibilean batalla asko egon ziren herrialde ezberdinetan baina ezagunetako bi Teruelgo eta Ebroko gudua izan ziren. 

1938 Urtarrilaren 30an Francoren gobernua Burgosera iritsi zen.    

Kataluniako kampaña gertakari baten izena da. Non Franco eta bere ejerzitoa Kataluniaren kontra borrokatu zuten.

Gerrari amaiera emateko nazionalistak Madrilera bueltatu ziren eta konkistatu zuten. 

Frankistak irabazi zuten eta hortik aurrera Franc epsañaren diktadorea bihurtu zen. 1975 urterarte españan bizi zirenak diktadura batean bizi izan ziren.

Ondorioak:

Nekazaritza eta abeltzaintza sektorearen suntsipena: gerrak landa-bizitzaren zati handi bat suntsitu zuen, elikagaien ekoizpen- eta hornikuntza-kateari eraginez. Eraikin ugari ere suntsitu zituen: etxebizitzak, zerbitzu zibileko eraikuntzak, industriak, elizak, etab.

Zuzeneko eta zeharkako heriotzak: gerrak gutxienez milioi erdi hildako utzi zituela kalkulatzen da. 175 mila inguru errepublikar armadakoak izan ziren; 110 mila inguru nazionalistako armadakoak, Gainerakoak zibilak izan ziren eraso eta exekuzioetan. 

Diktaduraren ezarpena: Gerra zibila bukatu zenean Epainako diktadorea Franco izan zen, 1939tik 1975. urterarte, 

 

 

1-Non izan zen Gerra Zibila? 

• Espainan

2-Zeintzuk urtetan hasi eta bukatu zen Gerra Zibila? 

• 1936ko uztailaren 18an hasi zen eta 1939ko apirilaren 1ean bukatu zen.

3-Zeinen artean izan zen? 

• Errepublikarrak vs. Nacionalisten (Franco) kontra.

4-Franco zer zen nacionalista edo errepublikanoa, eta zer sortu zuen? 

• Franco generala espaniar nacionalista zen eta Franquismoa sortu zuen.

5-Zergatik hasi zen? 

• Francok errepublikanoen gobernuaren kontra altsatu zelako

6-Zein zen Euskadiko lehendakaria? 

• José Antonio Aguirre, Euskadiko Estatua (Gernikako Estatutua) aurrera atera zuena (1936ko urrian).

7-Esan zein azmakizun egon ziren gerran:

• Futbolina, coctel molotov eta M&M asmatu zuten. Gatazkan zeuden herrialde guztiek aukera izan bezain pronto erakutsi zituzten beren gaitasun berriak.

1.Mundu Gerra (1914-1918) IWW

                         

1. Mundu Gerra (1914-1918) IWW:

1-Non izan zen 1.gerrate mundiala IWW? 

• Europan, Afrikako europearren kolonietan eta ekialde hurbilean izan zen.

2-Zein urtetan izan zen IWW? 

• 1914ko uztailaren 28an hasi / 1918ko azaroaren 11an bukatu.

3-Zeinen artean izan zen IWW? 

• Entente hirukoitza (triple entente):  Erresuma Batua (Ingalaterra), Frantzia, eta Errusia.Gero Estatu Batuak (USA) elkartu ziren.

• Aliantza hirukoitza (triple alianza) edo Europa erdiko potentziak: Alemania, Inperio Austro-Hungariarra eta Italia (gero bandoz aldatuko zuen) eta Japón.

4-Zergatik hasi zen IWW? 

• Inperio Austro-Hungariarraren oinordekoa (sustituto) izan behar zena hil zutelako. Francisco Fernando eta bere emaztea hil zutenean, Sarajevon (Bosnia Herzegovina / Balkanak), Austriako tronua oinordekorik gabe gelditu zen.

• Honen ondorioz Europa herrialdean artean IWW hasi zen, Alemaniak Frantziaren aurka egin zuen, eta gero Erresuma Batuak eta Errusia sartu ziren.