Ekosistemak
Zebra talde bat Afrikako sabanan.
Ekosistema bat elkarreragiten duten organismoen eta haien ingurunearen komunitate bat da.
Pertsona askok animaliengan bakarrik pentsatzen dute ekosistemei buruz ikasten dutenean,
baina ekosistema batek animaliak, landareak eta gauza EZ bizidunak ditu.
Animaliek harkaitz eta zuhaitz hilen barruan ezkutatu behar dute.
Ura behar da edateko eta animalia batzuk uretan bizi dira.
Airea ere ekosistema baten zati ez-bizia da: animalia guztiek behar dute airea.
Ekosistema motak:
Lurreko ekosistemak: basamortuak, oihanak, basoak eta sastrakak.
Ekosistema urtarrak: ibaiak, lakuak eta itsasoak.
Ekosistema mistoak: kostaldeak eta hezeguneak.
Ekosistema batzuek zerbitzu bereziak eskaintzen dituzte mundu guztiarentzat.
Adibidez, oihan tropikalek Lurraren % 6 soilik estaltzen duten arren,
atmosferan oxigenoaren % 40 inguru sortzen dute fotosintesiaren bidez.
Beste ekosistema batzuek elikagaiak, botikak eta material erabilgarriak ekoizten dituzte,
hala nola kautxua eta zura.
Organismoek beren premia espezifikoak asetzen direnean bakarrik irauten dute bizirik
ekosistema batean.
Intsektu bat hosto bat jaten baso batean.
Organismo guztiek dituzte beharrak, hala nola janaria, ura eta airea.
Ekosistemako organismoen beharrak betetzen ez badira, ezin dute bizirik iraun.
Animaliek janaria, ura eta aterpea behar izaten dituzte.
Adibidez: oreinek bazka jan behar badute eta bizi diren lekuak (ekosistema) ez badu larrerik,
beste leku batera aldatu behar dute edo bizirik ez irauteko arriskua hartu.
Ekosistema osasuntsu batek organismo mota asko ditu.
Txori bat habian bere txitak zaintzen.
Ekosistema batean pentsatzen duzunean, baso batean adibidez, organismo asko daude
garrantzitsuak direnak. Zuhaitzak, oreinak, landareak, txoriak, urtxintxak eta intsektuak
ekosistemaren kide nabarmenak dira. Ekosistema batean bizi diren askoz organismo
gehiago ez dira hainbeste nabaritzen.
Askotan ahaztu egiten ditugu bakterio, onddo eta intsektu ñimiño guztiak, horiek ere
garrantzitsuak baitira. Ekosistemak organismo askoren mende daude orekan mantentzeko.
Oreka hori eteten denean, organismoek ezin dute aurrera egin eta batzuk hil ere egin daitezke.
Gizakiek eragin ditzaketen aldaketen artean daude kutsadura, deforestazioa, lurraren garapena
edo ura bezalako baliabide gehiegi ateratzea. Ekosistemak babesteko erabaki egokiak hartzeak
izaki bizidun guztiek bizitzen eta aurrera egiten jarrai dezaten lagunduko du.
Garrantzitsua da gogoratzea alterazio guztiak ez dituztela gizakiek eragiten,
batzuk naturalki gertatzen baitira.
Organismo sartu berriek ekosistema baten oreka alda dezakete.
Basurde talde bat baso mediterraneo bateko sastraken artean.
Gizakiek ekosistemetan eragiten duten beste modu bat espezie inbaditzaileak sartzea da.
Espezie inbaditzaileak ekosistema horretan berez aurkitzen ez diren izaki bizidunak dira.
Oreka naturala aldatzen dute. Txerri basatiak duela mende asko sartu ziren Estatu Batuetan.
Urtero milaka milioi dolar eragiten dituzte laboreen kaltetan. Txerri basatiek edo basurdeek
indioilar-arrautzak eta beste animalia batzuk jaten dituzte. Beren jatorrizko ingurunean
ez daudenez, txerri basatiek ez dute harrapari naturalik, eta, beraz, populazioa kontrolatzea
zaila da.
Naturan, ekosistema bat harrapari-harrapakin harremanekin orekatuta dago,
populazioak gehiegi handitzea saihesten dutenak. Espezie inbaditzaileak sartzen direnean,
hiru gauza posible gerta dakizkieke dauden animaliei:
(1) Animaliak ekosistema horretara egokitu eta bertan gera daitezke.
(2) Dauden animaliak hil egiten dira.
(3) Animaliak beste leku batera joan daitezke etxe berri bat aurkitzeko.
Putzu txiki bat bere ekosistema izan daiteke.
Landareak putzu batean.
Ekosistema batean, landareak eta animaliak eskala txikian existi daitezke.
Ongarri edo pestizida gehiegi erabiltzeak ekosistemak kaltetu ditzake.
Arto-sail bat ureztatzea.
Pestizidek nahi baino intsektu gehiago hiltzen dituzte. Horrek intsektu gutxiago esan nahi du
animalia batzuentzat jateko. Ekosistema osoaren oreka aldatzen du.
Ekosferak zure mahaian izan ditzakezun ekosistemak dira.
Arrain ezberdinak aquarium batean.
Ekosistema txiki horiek erabat orekatuta daude eta eguzki-argi iturri bakarra behar dute.
Algak eta izkirak dituzte, eta elkarri jaten ematen diote.
iruzkinik ez:
Argitaratu iruzkina