Espainiarrak 1492. urtean Amerikara iritsi ziren.
Amerikararekin bat egiteko lehen expedizioa azaltzen duen bideoa.
Amerikaren aurkikuntza
Espainiarrak Amerika kontinentera lehen aldiz 1492. urtean iritsi ziren, XV. mendearen bukaeran, Cristobal Colonek zuzendutako espedizio bati esker. Horrela 1492ko urriaren 12an gaur egun Bahamak deitzen dugun uhartean lurreratu ziren.
Aurkikuntza hitza erabiltzen da, europarrek ez zeukatelako lurralde haien berri eta, beraz, ustekabean "aurkitu" zituztelako; baina Amerikan jendea bizi zen, europarrak iritsi baino lehenago (amerindiarrak deitzen zaie), eta horregatik ez da erabat zuzena esatea aurkikuntza bat izan zenik. Nolanahi ere, historiako gertakaririk garrantzitsuenetako bat izan zen, eta mundua erabat aldatu zen ordutik aurrera. Gertaera historiko honek oso eragin handia izan zuen, baina oso desberdina Europan eta Ameriketan: Europarentzat, mundu modernoaren abiapuntua izan zen, baina Ameriketako herrientzat, aldiz, haien zibilizazioaren gainbehera eta menderakuntza ekarri zuen, baita desagerpena ere, kasu askotan.
Zergatik iritsi ziren europarrak Amerikara?
XV. mendearen bukaeran, europarrek ez zituzten ezagutzen gaur egun Amerika eta Ozeania deitzen ditugun kontinenteak. Garai hartako europarrek Europa, Asia eta Afrikako iparraldea besterik ez zuten ezagutzen, eta ez zekiten ezer Asiako eta Afrikako barrualdeko lurrei buruz.
Europarrek mendeak zeramatzaten merkataritza-harremanak edukitzen Asiako ekialdeko lurrekin, Zetaren Bidearen bitartez, besteak beste. Baina XV. mendearen erdialdean, otomandar inperioak Konstantinopla konkistatu zuen, eta une horretatik aurrera europarrek arazo handiak izan zituzten Zetaren Bidea erabiltzeko, India eta Txinarekin merkataritza-harremanak edukitzen jarraitzeko. Izan ere, Europa kristaua zen eta Otomandarren Inperioa, berriz, musulmana, eta elkarren etsaiak ziren. Horregatik, europar merkatariak ez ziren ausartzen inperio horretako lurretatik sartzen.
Horren ondorioz, europarrek itsasoz ekin zioten merkataritza-bide berriak aurkitzeari, eta horren eraginez hasi zen Esplorazioen Garaia deitzen dena. Gaztelak eta Portugalek jokatu zuten oso paper garrantzitsua esplorazio haietan. Merkataritza-bide berriak aurkitu nahi izan zituzten Ozeano Atlantikotik.
Mapa honetan 5 bide ikusten dira:
1- Portuguesen bidea 1487-1550
2- Cristobal Colón marinelaren bidea 1492 - 1512
3- Américo Vespucio marinelaren bidea 1499
4- Fernando de Magallanes marinelaren bidea 1519
5- Juan Sebastián Elcano marinelaren bidea 1519-1522
Portugaldarrek Afrikako ibilbidea aukeratu zuten Asiara iristeko, baina bidaia oso luzea eta arriskutsua zen. Kristobal Kolon izeneko itsasgizon batek, ordea, beste ideia bat eduki zuen. Garai hartan, mundua laua zela pentsatzen zen; baina bazegoen pentsatzen zuenik ere mundua esfera bat zela. Kolonek, orduan, pentsatu zuen, hori egia izanez gero, beharbada errazagoa izango zela Indiara iristea Atlantikoa zeharkatuz eta mendebalderantz bidaiatuz.
Kolonek, hasieran, Portugaleko erregeari eskatu zion laguntza bidaia hori egiteko, baina ez zuen lortu. Espainiako errege-erregina katolikoekin saiatu zen gero, bai eta lortu ere. Akordio bat egin zuen haiekin: Kolonek aurkitzen zituen lurrak Espainiarenak izango ziren eta bera lur haietako gobernatzailea izango zen.
Ba al dakizu Kolonek inoiz ez zuen jakin benetan ez zela Indiara iritsi, beste kontinente batera baizik. Uste horregatik esaten zen geroago ere "Indietara joatea" Amerikara joateari, eta "indianoa" bertara joan eta itzulitako jendeari.
Colón itsasgizonak erabili zituen giru itsasontziak:
Pinta, Niña eta Santa María.
Bidaia egiteko, 300 gizon eta karabela izeneko hiru itsasontzi izan zituen: Pinta, Niña eta Santa Maria izenekoak. Itsasontziak 1492ko abuztuaren 3an atera ziren Huelvako Palos herriko kaitik, Kanariak uharteetaraino, eta, gero, bidaiarekin jarraitu zuten. Gorabehera handiak izan zituzten bidaia hartan: bi hilabete eman zituzten inora iritsi gabe eta marinelek ez zuten pentsatzen Kolonek bezala Indiara irits zitekeela bide hartatik; hori dela eta, matxinatu ere egin omen ziren: hiru egunetan iritsi ezean, atzera itzuli nahi zuten. Baina, azkenik, urriaren 12an, Guanahani uhartera iritsi ziren (San Salvador izena ipini zioten), Karibe itsasoan. Geroago, Kubara (Juana izena ipini zioten) eta Haitira (La Española izena ipini zioten) ere heldu ziren.
1493ko urtarrilaren 16an, Kolonek itzultzeko bidaiari ekin zion, bi karabelarekin bakarrik, La Española uhartetik. Bidaia zail baten ondoren, iberiar penintsulara iritsi ziren, bakoitza bere aldetik, eta Kolon 1493ko martxoaren 15ean heldu zen Huelvako Moguer herriko portura.
Kristobal Kolon Espainiara bueltatu zenean,
erregeen aurrean Ameriketako tribuetako indigenak agertzen dira.
Geroago, beste hiru bidaia gehiago egin zituen Amerikara eta lur gehiago aurkitu zituen. Hala ere, kritika handiak izan zituen haren gobernatzaile lanean eta Espainiara itzuli zen.
Kontinente berria: América
Europa eta Amerika elkar ezagutzen hasi ziren, eta bi kontinenteen arteko komertzioa asko handitu zen.
Americo Vespucio italiar itsasgizona.
Itsasgizonek mapa berriak egiten hasi ziren, eta Americo Vespucio italiarrak "América" izena jarri zion kontinente berriari (1499).
Lehen munduari bira
Munduari bira eman zioten lehen itsasgizonak berriz Fernando de Magallanes eta JuanSebastián Elcano euskaldunak izan ziren.
Magallanes portugaldarra eta Elcano lehen mundu birako kapitainak.
Bidaia egiteko hiru itsasontzi erabili zituzten, eta handiaena. Nao Victoria, Ondarruako portuan eraiki zuten (1520). Bidaiak hiru urte pasatxo iraun zuen, 1519 eta 1522. urteen bitartean, eta tartean Magallanes kapitaina Molucas uhartean hil zen. Bidaiari jarraipena eman ziona Elcano euskalduna izan zen, eta 1522. urtean beste 17 itsasgizonekin batera Espainiara bueltatu zen, historian lehen pertsonak izanik munduari bira ematen ziotenak.
iruzkinik ez:
Argitaratu iruzkina