Emakume eta Neska Zientifikoen Nazioarteko Eguna: otsailaren 11a

Emakume zeintzialariak baliagarraik dira 

Emakumeek zientziaren munduan ekarpen handiak egin dituzte.

Zientziako Emakumeen eta Nesken Nazioarteko Eguna

• Data: otsailaren 11a.
• Aldarrikapena: NBE
• Noiztik ospatzen den: 2015. urtetik.

Gaien aurkibidea:

- Bideoa: Neskek beren gaitasunei buruz hitz egiten dute

- 2023 leloa: Berritu. Erakutsi. Altxatu. Aurrera. Eutsi (I.D.E.A.S.)

- 2022ko leloa: Emakumeak eta neskak zientzian: Aldaketaren eragileak

- 2021 leloa: Emakume zientzialariak, COVID-en aurkako borrokan liderrak

- Emakume zientzialariak historian

- Emakumeak eta zientzia: ekarpenak literaturaren bitartez

- Emakumeen eta Nesken Berdintasuna Garapen Iraunkorra lortzeko

- Zientzian emakumeei buruzko filmografia

- Nola ospatu Zientziako Emakumeen eta Nesken Nazioarteko Eguna?

Emakume zientzialari bat bere ikerketa aurrera eramaten.

Otsailaren 11n NBEk 2015ean aldarrikatu zuen Emakumeen eta Nesken Zientziaren Nazioarteko Eguna ospatzen da.

Egun honen helburu nagusia emakume eta nesken parte-hartze eta inklusio handiagoa lortzea da zientzia eta teknologiaren munduan eta horrela genero-arraila haustea.

Gaur egun, munduko zenbait herrialdetan genero-borroka bat dago, non emakumeak teknologia, zientzia edo matematika bezalako diziplinetan parte-hartzetik baztertu diren.

Neskek beren gaitasunei buruz hitz egiten dute. Horregatik, egun hau dekretatu zen planeta osoko emakume eta neskei ahotsa eta lekua emateko, giza garapenerako ezinbestekoak diren zientziaren arlo horietan protagonismoa izan dezaten.

Urteurren hau ospatzeari oso lotuta, IKTetako Neskak Nazioarteko Egunaren ospakizuna nabarmentzen da, zeina apirilaren laugarren ostegunean ospatzen dena, Telekomunikazioen Nazioarteko Batasunak (ITU) aldarrikatuta.

--------------------------------------------------

2023 leloa: Berritu. Erakutsi. Altxatu. Aurrera. Eutsi!

Honen bidez, emakumeek, neskek eta zientziak Garapen Iraunkorreko Helburuak (GEH) lortzeko funtsezko eginkizuna nabarmendu nahi da, hurrengo Goi-mailako foro politikoaren hitzaurre gisa.

Era berean, nazioarteko komunitatea zientzian emakume eta neskekin lotu nahi du, zientziaren, politikaren eta gizartearen arteko loturak indartuz, baita etorkizun hurbilean eragina duten estrategia, praktika eta irtenbideak aplikatuz. Hala, Garapen Iraunkorreko Helburuen erronkei eta aukerei aurre egiteko praktika onak, estrategiak eta irtenbideak erakutsiko ditu Egunak.

Nazioarteko egun honen ospakizunean nobedade gisa, neska itsuentzako zientzia-tailer bat sartuko da lehen aldiz 2023an, baita "Science in Braille: Making science available" saio bat ere.

2022 leloa: Emakumeak eta neskak zientzian: Aldaketaren eragileak.

2022an, emakumeak eta neskak zientziaren parte izan zezaten lan egin genuen, aldaketaren eragile gisa. 2022rako gaia "ekitatea, aniztasuna eta inklusioa: urak batzen gaitu".

2021 leloa: Emakume zientzialariak, COVID-en aurkako borrokan liderrak.

2021ean, Zientziako Emakumeen eta Nesken Nazioarteko Egunaren gaia honakoa izan zen: "Emakume zientzialariak, liderrak COVID-en aurkako borrokan".

Ekitaldi birtual bat egin zen UNESCOren egoitzan, COVID-19arekin lotutako gaietan pandemia hasi zenetik lan egin duten emakume zientzialariak bilduz.

Ikerketa zientifikoan pandemiak eragin ugari izan ditu. Alde batetik, munduan gaixotasuna hasi zenetik COVID-ekin zerikusia duten alor guztietan lanean ari diren mundu osoko ikertzaileen papera nabarmendu zen.

Pandemiak emakume zientzialariengan izan duen eragin negatiboa islatu zen, arlo honetan genero-arraila areagotuz. Batez ere Zientzietan hasten ziren emakumeei eragiten zien.

Horretarako, hutsune horri aurre egiteko eta emakumeek mundu zientifikoan beren gaitasunak garatzeko aukera ematen duten politikak aplikatu ziren, gizonekin aukera berdinekin.

Emakume zientzialariak historian

Emakumeek zientzian izan duten papera, historian zehar, oinarrizkoa izan da hainbat alorretako aurkikuntza handien aurkikuntzan, hala nola, medikuntzan, fisikan eta teknologian, gizateriak gaur egun onura ateratzen jarraitzen baitu.

Emakume hauek bizitza osoa ikerketa zientifikoari eskaini zioten. Kasu askotan, haien lanak gizonezkoei egozten zitzaizkien, emakumeak gizartean baloratzen edo garrantzitsutzat hartzen ez ziren garaian.

Hala ere, emakume hauen guztien ahaleginak eta lanak etorkizuneko belaunaldiei arrastoak uzten jarraitzen du, zientziaren eta teknologiaren historian aurretik eta ondoren bat markatuz.

Historian zehar gehien nabarmendu diren emakume zientzialari batzuk:

 Marie Curie

Marie Curie: Zientziaren arloan bere lana aintzatetsi zuen lehen emakumea izan zen eta horregatik Fisikako eta Kimikako Nobel Saria eman zioten.

  Ada Lovelace

Ada Lovelace: aitzindaria izan zen sistema informatikoetan eta ordenagailuen programazioan.

Margarita de Salas

Margarita de Salas: zientzialari espainiarra, bere lanaren bidez giza DNAn aurrerapen garrantzitsuak aurkitu zituena.

   Flora de Pablo, bigarrena ezkerretik hasita.

Flora de Pablo: Biologia molekularrean doktorea da, eta emakume ikertzaile eta teknologoen elkartea izeneko fundazioaren bitartez zientziaren munduan emakumeen errebindikazioaren alde borrokan jarraitzen du.

   Vera Rubin

Vera Rubin: materia iluna aurkitu zuen astronomo estatubatuarra, galaxien inguruan izarren errotazioaren behaketei esker.

Emakumeen aurkako Indarkeria desagerrarazteko Nazioarteko Eguna: azaroaren 25a

 

Emakumeen aurkako Indarkeria desagerrarazteko Nazioarteko Eguna urtero azaroaren 25ean ospatzen den nazioarteko eguna da. Nazio Batuen Erakundeko Biltzar Nagusiak erabaki zuen egun hori ospatzea, 1999ko abenduaren 17an onartua.

Egun garrantzitsu hau Dominikar Errepublikak proposatu zuen, eta beste hirurogei herrialdek babestu zuten. Hain zuzen ere, egun hau emakumeen aurkako indarkeria salatzeko eta desagerrarazteko helburuarekin sortu zen.

Jatorria

Azaroaren 25a Emakumeen aurkako Indarkeriaren kontrako Nazioarteko eguna izendatu zen 1999an. Egun hori Mirabal ahizpen hilketa oroitzeko aukeratu zen. Mirabal ahizpak Dominikar Errepublikako hiru ekintzaile politiko izan ziren eta 1960ko azaroaren 25ean Rafael Trujillo diktadorearen poliziak bortizki hil zituen. 

Urte horretatik aurrera, emakumeen talde eta mugimendu feministak data hori hartu zuen emakumeenganako indarkeria sexistaren aurkako egun bezala. Azkenean, 1999. urteko abenduaren 17an Nazio Batuen Erakundeak “Emakumeen kontrako bortizkeria ezabatzeko Nazioarteko Eguna” izendatu zuen.

 Mirabal ahizpak

Mirabal ahizpen borroka

1950eko hamarkadan, Dominikar Errepublikan, Mirabal ahizpek gogor borrokatu zuten Trujillo diktadorearen erregimenaren aurka. Horren ondorioz, behin baino gehiagotan kartzelatu, bortxatu eta torturatu zituzten. Nolanahi ere, gertatutakoa jasan arren, ez ziren errenditu.

Santo Domingon, 1960ko maiatzaren 18an, hiru ahizpetatik bi epaitu egin zituzten, baita haien senarrak ere. Estatu dominikarraren segurtasunari erasotzeagatik salatu zituzten eta ondoren kartzelaratu. Senarrak izan ezik abuztuaren 9an aske utzi zituzten bi ahizpak.

Mirabal ahizpak senarrak bisitatzera joan ziren kartzelara eta kartzelatik etxerako bidean, errepidean zehazki, Inteligentzia Militarraren Zerbitzuko heriotza-eskuadroi batek gelditu zituen. Bertan hil egin zituzten eta jipoitu egin zituzten, jendeak auto-istripuz hil zirela pentsa zezan.

1962an epaitu zituzten hiru ahizpen hiltzaileak. Hainbat urtetako kartzela-zigorra ezarri zieten, baina ez zuten asko iraun espetxean. Azkenean, Dominikar Errepublikatik ihes egitea lortu zuten Trujilloren aldeko hainbat talderi esker.

NBE-k aipatu dituen datu kezkagarriak:

• Mundu osoan hiru emakumetik batek indarkeria fisikoa eta sexuala jasaten du.

• Ezkondutako emakumeen % 52k bakarrik erabakitzen du harreman sexualaren inguruan, antisorgailuen erabileran adibidez.

• Gaur egun bizi diren 750 milioi emakume inguru 18 urte bete baino lehen ezkondu ziren.

• Mundu osoko salerosketa biktimen % 71 emakumeak dira eta 4 kasutatik 3 sexu esplotazio kasuak dira.

• Emakumezko biktimen kasuen % 50ren egilea bere mutil laguna edo familiako kide bat da; gizonezkoetan, berriz, 20 biktimetatik batena.

Gure gizarteen ehunean, neurri kezkagarriko problematika bat dago:

Genero-indarkeria. Osasunaren Mundu Erakundeak (OME), osasun globalaren funtsezko erakundea den aldetik, 2022an problematika horren errealitatean murgiltzen gaituzten datu adierazgarriak ematen ditu. Estatistika horiek munduko hainbat eskualdetan egindako azterlan sakonetan eta inkestetan oinarritzen dira, eta emakumeek hainbat testuingurutan jasaten duten indarkeriaren garrantzia argitzen dute.

Bikote intimoak eragindako indarkeria fisikoa eta sexuala:

OMEren arabera, mundu mailan, hiru emakumetik batek, gutxi gorabehera, indarkeria fisikoa edo sexuala jasan du bere bikotekide intimoaren eskutik bizitzako uneren batean.

Bikotetik kanpoko sexu-indarkeria:

Kalkulatzen da mundu mailan emakumeen % 7k sexu-indarkeria jasan duela bere bikotekide intimoa ez den norbaiten eskutik.

Hilketa gehiagorik ez!

Feminizidioa:

OMEk nabarmendu du, mundu mailan, feminizidioa arazo larria dela. Kalkuluen arabera, mundu osoko emakumeen hilketen % 38 inguru beren bikotekide gizonezkoek egiten dituzte.

Feminizidioari stop!

Generoan oinarritutako indarkeria lan-eremuan:

OMEk generoan oinarritutako lan-arloko indarkeria ikertu du, eta nabarmendu du emakumeek diskriminazioari, sexu-jazarpenari eta indarkeriari aurre egin diezaieketela beren lantokietan.

Sexu-indarkeria eta genero-indarkeria:

OMEk sexu-indarkeria eta genero-indarkeria ere jorratu ditu ugalketarekin lotutako testuinguruetan, emakumeen genitalen mutilazioa (EMG) eta beste praktika kaltegarri batzuk barne.

-----------------------------------------------------------------------------------------------

Galderak:

1.- Zergatik ospatzen da azaroaren 25a?

2.- Zer aldarrikatzen da azaroaren 25ean?

3.- Zer indarkeria mota daude generoen artean?

4.- Zer esan nahi du "Feminismo" hitzak zuretzat? Zergatik da garrantzitsua?

5.- Zeintzu datu estatistikok deitu dizute arreta gehien?

6.- Genero indarkeriaren inguruan zure hausnarketa idatzi eta aipatu zeintzu irtenbide proposatuko zenituzke: